ابوالفضل زنده بودی
“در زمان یزید ابن معاویه غنا در مکه و مدینه رواج یافت و لوازم لهو و لعب به کار رفت و مرم آشکارا شراب خوارگی کردند.” (۱) در این دوره موسیقیدانان ایرانی محترم شمرده شدند و به دربار راه پیدا کردند و موسیقی نظامی هم در جهت تشویق و ترغیب روحیه ی سربازان جایگاه ویژه ای پیدا کرد.
معاویه و یزید هر دو به موسیقی علاقه مند بودند. معاویه گروهی از موسیقیدانان
را به دمشق برد و به این ترتیب موسیقی ایرانی از حجاز فراتر رفت و در سایر
شهرهای اسلامی رواج یافت. آنچنان در این دوره موسیقی پیشرفت کرد که خلفا
نیز به آهنگسازی و خوانندگی پرداختند. اولین خلیفه که به کار آهنگسازی
پرداخت فرمانروای حجاز عمربن العزیز بود.
در این دوره سه کانون موسیقی در اعراب به وجود آمد. این کانونها در
مکه، مدینه و عراق مستقر بود. یکی از موسیقیدانان این دوره نشیط فارسی بود. نشیط فارسی در یکی ازجنگهای ایران به اسارت عربها درآمده بود. شخصی به نام عبدالله
بن جعفر ابی از آواز نشیط خوشش آمد و او را به زر خرید و آزاد کرد
نشیط پس از آزادی به خاطر خواندن آوازهای ایرانی در بین مردم مدینه شهرت
یافت نشیط با آموختن موسیقی به موسیقیدانان عرب از پیشگامان موسیقی عرب
برشمرده می شود. از شاگردان او می توان به سائب خاثر، جمیله و عزهالمیلا
اشاره کرد. گویند نشیط در سال ۸۰هجری پس از ۷۰ سال زندگی درگذشت.
سائب خاثر
از دیگر موسیقیدانان این دوره سائب خاثر است. او نیز یک اسیر ایرانی بود که
عبدالمالک بن جعفر او را خرید و آزاد کرد. سائب پس از آزادی به شغل بازرگانی
روی آورد. در کنار شغلش به فراگیری عود پرداخت. از او به عنوان اولین عود
نواز در مدینه یاد می کنند. او آواز را به طور جدی نزد نشیط فارسی فراگرفت
و آواز خوانی متبحر گردید. سائب در جنگی به نام یوم الحرا کشته شد.
مسلم ابن محرز
او شاگرد ابن مسجح بود که برای فراگیری موسیقی مانند استادش به ایران سفر
کرد و پس از کسب علم موسیقی به مکه و مدینه بازگشت و خدمات ارزنده ای
را نثار موسیقی اعراب کرد. اورا به صنایع العرب یا چنگ نواز لقب داده اند.
“متاسفانه ابن محرز جذامی بود و به همین سبب نمی توانست در دربار یا مجامع
عمومی ظاهر شود و هنر نمایی کند و زندگی را در راهها و شهرها می گذراند
چنانچه تنها سالی سه ماه در مکه می ماند و بقیه را صرف سفر به مدینه و
شهرهای دیگر می کرد. ابن محرز را در ردیف استادش ابن مسجح قرار می
دهند. بدون شک شهرت ابن محرز کم نبوده است و می گویند او بهترین مرد
غنایی عرب بوده است. تقاضا برای ساخت آوازهای ابن محرز بسی زیاد بوده
است و از آنجا که او به علت بیماری، خویشتن را از جامعه دور نگاه می
داشته است، دخترهای خواننده آوازهایش را معرفی می کردند. دو ابداع و
نوآوری موسیقی را به او نسبت می دهند. نخست ابداع مقام ایقاعی رمل و دیگری
آواز خواندن همراه دو دختر خواننده که آن را زوج خوانی می گفتند. زیبایی نغمه
های ابن محرز در سادگی آنها بوده است و تذکره نویسان گفته اند چنین می نمود
که نوای آواز او از بن قلب انسان بیرون می زد، زیرا هر کسی نیز بعدا می
توانست آن را بخواند. (۲)”
پی نوشت
۱- مروج الذهب ومعادن الجوهر، تالیف ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ص۷۲
۲- تاریخ موسیقی خاور زمین، ص۱۵۵ و
۱۵۶
۱ نظر