گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

باغلاما در قرن بیستم، حالتی بین تکامل و استانداردسازی (۴)

حالتی بین تکامل و استانداردسازی


تغییرات بر باغلاما محدود به موارد بالا نیست و تکنیک های پیشرفته ی نوازندگی باعث پدید آمدن نسل دیگری از باغلاما شد. نواختن سنتی، که بر اساس تک صدائی بنا شده است، به نواختن ملدی همراه با صداهایی که از سیم های دیگر تولید می شد تبدیل شد که نوعی چند صدائی را پدید آورد. در دهه ی هشتاد چنین نواختنی با تلاش های کمال اَراُغلو به خاطر ساخت باغلامای دسته کوتاه برای عارف ساق باعث به روز شدن باغلاما شد. برای نواختن ملدی با همراهی در سال ۱۹۹۱ م. باعث پدید آمدن نسل اول « اُغور ساز» شد که دارای تعداد سیم بیشتری است.

در۱۹۹۶ م. این راه توسط باغلامای چهار سیمه (هشت سیم جفت) دنبال شد. نواختن بر روی دسته به شکل حرکت روی سه سیم و در عرض دسته ی ساز به جای حرکت در طول دستهْ شیوه ی نواختن باغلامای شهری شدهْ یک قدم اساسی شد. بر این اساس باغلاماهایی با دسته های کوتاه تر هم ساخته شد که کار نواختن، و انجام کوکه ای مختلف، را راحت تر کرد. باغلامای چهار سیمه (هشت سیم جفت) هم توسط مرتضی چاغیر برای اُکان مراد اوزتورک با افزودن یک جفت سیم پدیدار شد. اُکان مراد اوزتورک با این ساز نه فقط ملدیها را همراه با آکُرد مینواخت بلکه در هنگام نواختنْ سکوت ها را با آکُردهایی پُر می کرد.

کمال اَراُغلو بر اساس خواست اَرکان اُغور، «اُغور ساز» را ساخت، که هنوز هم در مراحل آزمون و خطا است. خواستِ اَرکان اُغور مبنی بر افزودن سیم های بیشتر پژوهش بر صداهای همزمان در موسیقی باغلاما است. پس از نسل اول «اُغور ساز» در سال ۱۹۹۱ م. مدلِ سیزده سیمه و شش سیمه ی کوچکتر هم ساخته شده است و «اُغور ساز» را میتوان تغییری اساسی در مفهوم باغلامانوازی سنتی دانست. در تصویر از چپ به راست باغلاماهای نسل جدید به ترتیب باغلامای دسته کوتاه باغلامای چهار سیمه [هشت سیم دوتائی]، نسل اول «اُغور ساز»، سیزده سیمه و ده سیمه ی «اُغور ساز» دیده می شود.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

نتیجه

پژوهش و گسترش نوازندگیِ چندصدائی و ایجاد نظریه ی هارُمنیِ موسیقی ترکی، که در این مسائل نقش باغلاما پُررنگ است، یک موضوع مهم در موسیقی مردمی ترکی خواهد بود. در این میان همچنان بهبود ساختمان باغلاما نباید فراموش شود. سازندگان ساز باید پاسخی برای انتظارات موسیقی دانان داشته باشند. این اصل باعث تکاملِ موسیقی و سازهای، که قرنها بی تغییر بودند، شده است. همانطور که دیده شد سازهای موسیقی همیشه آماده ی تغییر و تکامل اند. به نظر می رسد فنونِ پایه ی نوازندگی، تعداد و مکان پرده ها، کوک ها و جنس و اندازه ی سیم های باغلاما همچنان دستخوش تغییر شوند. در مورد «ساز» دسته بلند عاشیق ها تحقیقات کم و مقطعی انجام شده است. ترکیه باید یک موزه برای سازها ایجاد کند و تحقیقات دانشگاهی را حمایت و تشویق کند. داستان بلندِ «ساز» دسته بلند عاشیق ها [باغلامای قبل از تغییرات] همچنان منتظر نوشتن است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

منابع


C., Acin. (2000), Baglama, Yapim ve sanatcilar, Emek Basimevi, Ltd. Sti: Istanbul.

Conway Morris R. (2001), Baglama, In: New Grove Dictionary of Music and Musicians, (Editions: Sadie S.), Volume 2:469. Macmillan Publishers Limited.

Gazimihal MR. (1975), Ulkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarimiz, Kultur Bakanligi Milli Folklor Arastirma Dairesi Yayinlar: Ankara.
Hassan SQ – Conway Morris R. – Baily J. (2001), “Tanbur”, In: New Grove Dictionary of Music and Musicians, (Editions: Sadie S.), Volume 25: 61 – ۶۲. Macmillan Publishers Limited.

Paffgen P. – Reinhard K. – Beyer N. (2000), “Lauten”, In: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Allgemeine Enzyklopadie der Musik, (Edition: Finscher L.), Barenreiter: Kassel, Basel, Paris, London, New York, Prag. Melzler: Stuttgart, Weimar. Sachteil 5: 942 – ۹۹۴.

Picken L. (1975), Folk Musical Instruments of Turkey, Oxford University Press.
RG., Campbell (1970), Zur Typologie der Schalenlanghalslaute. (Edition: P. H. Heitz), Verlag Heitz GMBH. Strasbourg , Baden – Baden.

Reinhard U, Jager RM. (1966), Turkei, In: Die Musik in Geschichte und Gegenwart, Allgemeine Enzyklopadie der Musik, (Editions: Finscher L.), Barenreiter: Kassel, Basel, Paris, London, New York, Prag. Melzler: Stuttgart, Weimar. Sachteil 9: 1049 – ۱۰۷۹.
S. Y., Ataman (1968), Anadolu Halk Sazlari, Burhaneddin Matbassi: Istanbul.

Spector J, At’Ajan R, Rithman C, Conway Morris R. (2001), “Saz”, In: New Grove Dictionary of Music and Musicians, (Editions: Sadie S.), Volume 22:361 – ۳۶۲. Macmillan Publishers Limited.

Stokes MH. (1993), The Arabesk debate, Music and Musicians in Modern Turkey, Claredon Press: Oxford.

Wachsmann K, Mckinnon JW, Anderson R, Harwood J, Poulton D, Van Edward D, Sayce L, Crawford T. (2001), “Lute”. In: New Grove Dictionary of Music and Musicians, (Editions: Sadie S.), Volume 15:329 – ۳۶۳. Macmillan Publishers Limited.

Zeeuw J de. De Turkse Luit: van Soz tot Balgalam. Een geschiedenis van het instrument en zijn muziek. Uitgeverij Bulaaq, In press: Amsterdam

هادی سپهری

هادی سپهری

متولد ۱۳۵۶ تهران
فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشگاه هنرهای زیبا اتنوموزیکولوگ و نوازنده تار، سه تار، دیوان، دف و تنبک

۱ نظر

بیشتر بحث شده است