گفتگوی هارمونیکموسیقی بیش از هر چیزی با مفهوم و اندیشه سرو کار دارد و بیانگر مفهوم بوده و هست و اگر بخواهیم جنبه ی روایی موسیقی را در مفهوم مجرد آن دنبال کنیم باید بگوییم که جنبه ی روایی یا توصیفی آن نیز مفهومی است. موسیقی انقلاب بیش از هر چیز بر روی نه اندیشه نخبگان فرهنگی که در واقع بر اساس آثار آهنگسازان کم تعداد آن زمان به پیش می رفت. موسیقی آن دوره را نباید در خواب و خیال و هوا جستجو کرد، موسیقی انقلاب واقعیتی بود که در بستر خاص خود جاری گردید.
ارکستر سمفونیک کم تعداد تهران که دیگر نشانی از آن ابهت و جلال گذشته در آن دیده می شد، بیشتر رپرتوار خود را به ضبط موسیقی سرود اختصاص می داد. سرودهایی که در آن دوران تولید می شد، از ویژگی های مشابهی برخوردار بودند؛ غالب این آثار در فضایی حماسی و بر مبنای اشعار سروده شده، ساخته می شد. اشعاری که ضمن تکرار و یادآوری شعائر و ارزش های جاری، امید و پیروزی و جهان گستری انقلاب و آزادی قدس و مستضعفین و مسلمانان جهان از چنگال استکبار را نوید می داد؛ طبعا، مفاهیم نوینی که در ادبیات و گفتمان بنیادگرانه ی جامعه حضور یافته بود، می بایست در این دست آثار به گونه ای پدیدار می شدند.
بشنوید سرود «بسیج» را با ملودی مهیار فیروز بخت و تنظیم سید محمد میرزمانی و صدای محمد گلریز
از منظر تکنیکی، ساده سازی و عامه پسند نمودن آثار انقلابی، ایجاب می نمود که از ملودی های روشن و جمله های ساده به همراه فضای هارمونیکی ساده در ساخت این قطعات استفاده گردد. بیشتر سرودها، بافتی هموفونیک داشته و معمولا ملودی خواننده با گروه ویولن اول ها و یا سازی خاص، دوبله می گردید.
بشنوید سرود «طلیعه سحر» را با آهنگسازی پرویز منصوری
اما با گذشت مدت زمانی، آهنگسازان تدریجاً دریافتند که برای دنبال نمودن علایق و گرایش های هنری خود، مجرایی بسیار گسترده و بکر یافتند و آن چیزی نبود جز موسیقی فیلم. در تب و تاب شورمندانه انقلاب و حساسیت های موجود بر سر جریانات موسیقی، موسیقی فیلم به محملی استوار برای حضور گرایشات هنری و نه لزوماً متعهدانه آهنگسازان ارکسترال، بدل شد.
بشنوید قسمتی از موسیقی فیلم “شاید وقتی دیگر” را با آهنگسازی بابک بیات
در این میان، آهنگسازان از این بخت طلایی برخوردار شدند که ضمن آفرینش آثار به مراتب هنری تر در سینما، فضاهای متفاوت موسیقی و تکنیک های آهنگسازی را تجربه نموده و سطح هنری آثار خود را بهبود بخشند. تدریجا، پیشرفت رنگ آمیزی های ارکسترال و استفاده از حجم بیشتر سازهای سمفونیک در آثار موسیقی فیلم های سینمایی فزونی گرفت و از این رهگذر آثاری پدیدار شدند که با تجربه های پیشین آهنگسازان خود گاه در تضاد قرار می گرفتند. سینما، کارگاه تجربه آهنگسازی و آموختن فنون آن شده بود.
فریدون ناصری، نوازنده پیشین تیمپانی و سازهای ضربی ارکستر که سابقه رهبری ارکستر فارابی را پیش از انقلاب در کارنامه ی خود داشت، پیش از انتصاب در مقام رهبری ارکستر سمفونیک تهران، آثار جالب توجهی برای ارکستر سمفونیک، همراه با خواننده و به صورت سازی آفرید. در مقام آهنگساز فیلم، موسیقی ناخدا خورشید به کارگردانی ناصر تقوایی را با نگاهی به فضای ملودیک سواحل جنوبی کشور نوشت و آثاری نیز به عنوان سرود های انقلابی با ارکستر سمفونیک تهران ضبط نمود. ناصری در این آثار، گرایشات متفاوتی را نسبت سازبندی و ارکستراسیون سرودهای انقلابی دنبال نمود. بهره گیری از ملودی های احساسی و فضاهای دراماتیک در متن سرودها به همراه ارکستراسیون های پیچیده و بدیع، آثار وی را بسیار چشمگیر می نمود.
بشنوید سرود «برخیزید ای خلق ستمدیده» را با آهنگسازی فریدون ناصری با اجرای ارکستر سمفونیک و کر تهران
محمد شمس، آهنگساز پرکاری که او نیز نوازندگی ویولن در ارکستر رادیو و ارکستر صبا به رهبری استاد خود حسین دهلوی را پیش از انقلاب تجربه نموده بود، همچنین از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ رهبری ارکستر رادیو را به عهده داشت، پس از انقلاب به آهنگسازی و هم چنین تنظیم آثار ملودی نویسان روی آورد. بسیاری از آثار شمس به دلیل فضای به شدت دراماتیک آن ها، تبدیل به قطعاتی کالت و همه گیر شد که به طبقات مختلف جامعه تسری یافت.
سرود معروف “یار دبستانی من”، از آثار شمس بر اساس سروده منصور تهرانی می باشد که شمس واریاسیون های مختلفی را برای گروه های مختلف سازی بر روی تم آن نوشت که در کاست یار دبستانی به نام منصور تهرانی به انتشار رسید. این سرود یکی از انواع سبکهایی است که محمد شمس در تصنیف قطعاتش به کار برده است.
بشنوید سرود «یار دبستانی من» را با آهنگسازی محمد شمس با صدای جمشید جم
نکته جالب آن که، شمس به رغم ارکستراسیون های بسیار حجیم و پر صدایی که به قاعده گوش های تربیت نشده ایرانی را می آزارد(بسیاری از خوانندگان محترم حتما تجربه شنیدن موسیقی کلاسیک در منازل خود را که والدین ایشان برای کم کردن صدای ارکستر در هنگام توتی (tutti) پر قدرتی که در فورتیسیمو نواخته می شود را از سر گذرانده اند!)، توجه مخاطب را به اوج های ملودیک موسیقی معطوف می نماید. آکورد های ساده و تیرسی که امید و همواری راه آینده را نوید می دهند، در گروه های سازی پخش می شوند، خط ملودی خواننده را به نوعی تکمیل نموده و مورد پوشش قرار می دهند.
۱ نظر