موسیقی قرن پانزده ایران در مرزهای کنونی ایران قابل دسترس نیست اما در ترکیهی کنونی میتوان آثاری را که منسوب است به بزرگترین آهنگساز-نوازنده و نظریهپرداز موسیقیِ ایرانی (عبدالقادر مراغهای) یافت. حکایت این پراکندهشدنها تا دورهی صفویه، تاریخ ایران را همراهی میکند: صفویان در ابتدا هنر را راندند، سپس همانند دورهی چیرگی کلیسا در اروپا، در خدمت دیناش گرفتند و سر آخر خیلی دیر شاید از آن لذت هنری بردند؛ پس ما ایرانیها همچنان برای یافتن شعر آن دورهمان ناچاریم سری به هندوستان و برای شنیدن موسیقیاش ناگزیریم سری دوباره به موسیقیدانان ایرانی راندهشده یا برده شده از ایران از- به دربار عثمانی بزنیم.
بعد از آن میرسیم به قاجارها که چیزهایی را باید بازمییافتند و یا دوباره میساختند چون حکومت را به سختی و از فرودستی بهدست آوردند و باید برای شاه بودنشان شکوه و جلال درست میکردند. خواه ناخواه در ترانههای اولیهی به جا مانده از این دوران اثراتی از موسیقیِ دوران قبل وجود دارد.
با انقلاب مشروطه ترانهها آرامانگرایانه شدند و اعتراض به شرایط خفقان و استبداد در آنها نمایان شد. از این دوره به بعد تصنیفها صاحب دو شکل شعر شدند: یک شعر که رویکردی عاشقانه داشت و شعری که با همان ملودی معترض به وضعیت سیاسی/اجتماعی موجود بود.
دوران آشنایی ایران با تمدن غرب و تاثیرپذیری موسیقی ایرانی از موسیقی غرب هرچند از دورهی قاجاریه و از زمان ناصرالدینشاه شروع شده بود اما با شروع سلسلهی پهلوی نمود عمومیتری پیداکرد. رادیو آغاز به کار کرد و زنان آزادانه توانستند به اجرای برنامههای عمومی بپردازند. مدرسهی موسیقی و تئوری موسیقی به شیوهی غربی تأسیس و تدریس شد و به شکل همهگیری نوازنده و آهنگساز تربیت شد. موسیقی این دورهی ایران بیش از هر زمان دیگری چنانکه تا امروز با نیمنگاهی به موسیقی کلاسیک غربی تدریس، تمرین و ارایه شد.
موسیقی در ایران بعد از ۱۹۷۹ ابتدا و حتا در مواردی تا کنون، همانند شبیه رویکرد صفویان به هنر، ممنوع/حرام اعلام شد.
حمل و نقل و خرید و فروش ساز و صدای خوانندگان زن حرام اعلام شد. موسیقی در خدمت مقاصد مذهبی و انقلابی و جنگ ۸ ساله با عراق بود و بعد از آن کمکم از محاق بیرون آمد. ابتدا خرید و فروش ساز آزاد شد.
سپس موسیقی پاپ مجال یافت تا بروز محدودی پیدا کند و موسیقی سنتی نیز رونقی گرفت. اما حرام بودن صدای زنان و عدم نمایش فعل ساززدن از رسانههای عمومی همچنان معضل موسیقی ایرانیست. با این همه موسیقی در سی و شش سال گذشته با وجود موسیقیدانان تحصیلکرده و محققان موسیقی راههای درازی را پیموده و به افقهای جدیدی در روبهرو و یافتههای گرانبهایی در گذشته رسیدهاست.
۱ نظر