گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

راخمانینف؛ واپسین نماینده یک سلسله بزرگ (۱۱)


راپسودی بر روی تمی از پاگانینی، اپوس ۴۳:
سطرهائی از تاریخ:

این راپسودی که به صورت تم و واریاسیون برای پیانو و ارکستر نوشته شده، مبتنی است بر کاپریچیوی معروف “نیکولو پاگانینی”، چهره ای غول آسا در نوازندگی ویولن و آهنگساز ایتالیائی که در سال ۱۹۳۴ به اتمام رسید. پیش از راخمانینوف، “یوهانس برامس” و “فرانتس لیست” هم بر روی همین تم پاگانینی واریاسیونهائی ساخته بودند و راخمانینوف نیز در راپسودی خود از ایده آنها بهره برده است.


تفسیری مختصر بر این راپسودی:

از طریق لینک زیر می توانید شنونده کاپریس شماره ۲۴ پاگانینی باشید که تم اصلی آن همان تمی است که راخمانینوف اساس ساختمان راپسودی خود را بر آن بنا نموده است، زیبایی خاصی دارد، برای ویولن سولو تنظیم شده، سرشار از تکنیک های ویولن نوازی بوده و همچون راپسودی راخمانینوف، مجموعه ای است از واریاسیون ها:

audio file
به بخشی از این اثر توجه کنید

راخمانینوف در این راپسودی، اوج استادی خود را در تکنیک پیانو و ارکستر به کار برده و به گونه ای منحصر به فرد و وجد آور این اثر را رنگ آمیزی و تنظیم نموده است که بی شک هر شنونده ماهر یا حتی نیمه ماهری را درگیر ساخته و به چالش خواهد کشاند.

audio file
به بخشی از این اثر توجه کنید

در سه واریاسیون این راپسودی از تمی شبیه به تم مشهور “دی یس ایره” (روز خشم) که مبتنی بر متنی مربوط به سده سیزدهم است و “توصیفی زنده از واپسین داوری الهی” به دست می دهد، استفاده شده است، برای نمونه در آخرین واریاسیون:

audio file
به بخشی از این اثر توجه کنید

“ولفگانگ آمادئوس موتسارت”، آهنگساز شهیر اتریشی نیز موومان سوم “رکوئیم” (مسی برای طلب آمرزش ارواح مردگان) خود در ر مینور، ک – ۶۲۶، را به موضوع “دی یس ایره” اختصاص داده است. موتسارت در واپسین دو ماه زندگیش، نه موومان کامل و بخشی از موومان دهم رکوئیم را ساخت. او حتی در بستر مرگ نیز کوشید تا این اثر عظیم را که یکی از عالی ترین آثار مذهبی کرال دوره “کلاسیک” است به اتمام برساند اما همانگونه که پیشتر اشاره شد موفق به این امر نشد. پس از مرگ موتسارت، دوست و شاگردش “فرانتس زاور زوسمایر”، به تکمیل طرح ناتمام او برای ارکستراسیون اثر، به پایان رساندن موومان ناتمام دهم و افزودن چهار موومان دیگر بدان پرداخت. از طریق لینک زیر می توانید موومان سوم (دی یس ایره) رکوئیم در ر مینور موتسارت را شنونده باشید:

audio file
به بخشی از این اثر توجه کنید


هکتور برلیوز، آهنگساز شهیر فرانسوی و پدر ارکستراسیون نوین نیز در موومان پنجم سمفونی فنتاستیک خود، کابوس جشن ساحران، از تم “دی یس ایره” به گونه ای متفاوت استفاده نموده است. در این قسمت توباها و باسون ها، ملودی بم و پر هیبتی را با نتهای کشیده و شمرده به شکلی یکنواخت می سرایند. برلیوز در اینجا این نغمه را به عنوان نماد نفرین ابدی به کار می گیرد. چیزی نمی گذرد که این تم به گستره صوتی زیر رفته و به وسیله بادی های چوبی و پیتسیکاتوی زهی ها با ریتم رقصی تند نواخته می شود. به این ترتیب، برلیوز با بدل نمودن دی یس ایره به تمی مبتذل و ناهنجار، جسورانه تقلیدی هجو آمیز از یک آواز مقدس آفریده است.

audio file
به بخشی از این اثر توجه کنید


اکثر واریاسیون های این راپسودی از زیبایی و جذابیت خاصی برخوردار است که از طریق لینکهای زیر می توانید به شنیدن برخی از آنها بپردازید:

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


،

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


،

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


،

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


،

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


،

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


و

audio file
به بخش دیگری از این اثر توجه کنید


پس از مرگ راخمانینوف، عده ای موسیقی او را خارج از رده دانستند و اعلام داشتند که، از لحاظ احساسی هم حالت کلیشه ای دارد. تاثیر موسیقی او بر آهنگسازان زیاد نبوده است (البته پیانو کنسرتوی شماره ۲ “شوستاکوویچ” در موومان آهسته اش راخمانینوفی است). اما راخمانینوف، “واپسین نماینده یک سلسله بزرگ” است.

منابع:
تاریخ جامع موسیقی، جلد چهارم، تاریخ موسیقی مدرن
۱۰۱ اثر ممتاز از بزرگان موسیقی جهان
تفسیر موسیقی
راهنمای جامع موسیقی کلاسیک
آثار کلیدی موسیقی
آشنایی با موسیقی کلاسیک
درک و دریافت موسیقی

صادق رنجکش

صادق رنجکش

۱ نظر

بیشتر بحث شده است