سجاد پورقناد
شوربختانه، تصور آتاتورک از نوگرایی و ملی گرایی، عرصه را برای اقوام غیر ترک این کشور بسیار ترک کرد، تا حدی که اقوام بزرگی مثل ارامنه، یونانی ها، ایرانی ها و کردها تحت فشار دولت ترکیه یا مجبور به تغییر زبان و فرهنگ خود شدند یا با زور اسلحه کشور را ترک کردند. در این دوره، بسیاری از کلماتی که از دید دولت آتاتورک، ترکی محسوب نمی شد، ممنوع شد، حتی کار به جایی رسید که بعضی از حروف هم از ادبیات رسمی حذف گشتند؛ بعضی از فرم های موسیقی که سابقه چند صد ساله در این کشور داشتند، به دلیل تصورات ناسیونالیستی حذف و بسیاری از نوازندگان خانه نشین شدند.
از طرفی دو سبک ِ صنعت موسیقی (Sanat müziği) و موسیقی کلاسیک با استایل غربی در کنسرواتوارها و کنسرت هال ها، در بالاترین سطح پی گیری می شد؛ در ایران نیز وضعیت به همین شکل بود و دو سبک موسیقی دستگاهی و کلاسیک با استایل غربی، با قوتی متوسط حمایت می شد.
در سال ۱۹۴۴، بر اساس طرحی که بین رضا شاه و آتاتورک برای بورسیه کردن دانشجویان ایرانی تصویب شده بود، ۱۲۰ نفر از دانشجویان ایرانی برای تحصیل به کشور ترکیه رفتند که در میان آنها دو چهره مستعد آهنگسازی ایران، ثمین باغچه بان و حسین ناصحی حضور داشتند. این دو تحصیلات خود را در کنسراتوار دولتی آنکارا ادامه داده و سپس به ایران برگشتند. ثمین باغچه بان در آنکارا با اولین، خواننده و پیانیست ترک ازدواج کرد و همراه او به تدریس در هنرستان عالی موسیقی پرداخت. ثمین باغچه بان و همسرش، به همراه حسین ناصحی تاثیر عمیقی روی موسیقی کلاسیک ایران داشته اند.
پیش از انقلاب (۱۹۷۹) روابط موسیقایی ترکیه و ایران، کمتر به ژانری غیر از موسیقی کلاسیک (با دیسیپلین غربی) اختصاص داشت و پس از انقلاب نیز به جز روابطی که بین برنامه گذاران خصوصی مربوط به کنسرت های موسیقی پاپ و گاهی موسیقی دستگاهی برگزار برقرار می شد، امکان دیگری بوجود نمی آمد. در سال جاری، برای اولین بار یک رهبر از کشور ترکیه (ارول اردینچ)، هدایت ارکستر سمفونیک و تعلیم دانشجویان رهبری ارکستر را به عهده گرفت.
در دهه اخیر، توجه به ریشه های مشترک موسیقی ایران و ترکیه عمق بیشتری پیدا کرده است و در حال حاضر، بسیاری از جوانان ایرانی، تلاش می کنند با تحقیق بر روی انواع موسیقی های موجود در کشور ترکیه، قابلیت های موسیقیایی خود را افزایش دهند.
برگزاری «فستیوال سه گاه» شاید تا به امروز، رسمی ترین برنامه ای باشد که به موسیقی این دو کشور همسایه پرداخته است و با دعوت از اساتید موسیقی دو کشور، توانسته موقعیت مفیدی برای پژوهشگران موسیقی خاورمیانه فراهم کند. این فستیوال می تواند با پرداختن به قابلیت های این دو فرهنگ کهن و رنگارنگ، پیوندهای فرهنگی آنها را بیشتر و بهتر به ظهور برساند.
خوشبختانه، با حضور لیلا رمضان، پیانیست جوان و مستعد ایرانی که در رپرتوار خود آثاری از آهنگسازان ترک و ایرانی دارد، خلا شنیده شدن آثار آهنگسازی شده با استیل موسیقی کلاسیک هم برطرف شده است و مخاطب این برنامه می تواند پس از پایان این کنسرت، تصویری دقیق تر از داشته های آهنگسازان آکادمیک این دو کشور پیدا کند.
۱ نظر