گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

رسول صادقی: وجود گره لازمه ساخت ساز نی نیست

نقش بندهای نی را در نی جدید چطور دیدید؟ آیا اصلا نیازی به بند وجود دارد؟


پس از آزمایش های متعدد با همکاری دوستان بر روی ساز نی به این نتیجه رسیدیم که جنس قمیش (بدنه نی) عملا برای کلید گذاری مناسب نیست. طول متفاوت بندها و قطرهای متفاوت نی ها اجازه تولید صنعتی کلید را نمی دهد، مانند آنچه در سازهای غربی شاهد آن هستیم. پس ترجیح دادیم که جنس استاندارد تر و علمی تری را جایگزین کنیم. در نی برنجی با توجه به قطر و طول استاندارد و همسان می توان به راحتی کلیدگذاری یکسانی برای تمامی نی ها انجام داد و آن را به مرحله تولید انبوه رساند. ضمن این که در این نوع نی، ساخت نی با کوک بسیار بسیار دقیق میسر است و بسیاری از مشکلات ساخت نی هفت بند را ندارد.

علت انتخاب گیاه نی در گذشته نیز، نبود لوله صوتی بهتر بوده؛ چرا که شاهدیم در اروپا و دیگر نقاط جهان نیز تا قرنهای گذشته سازهای بادی از قمیش و استخوان ساخته می شدند که لوله های چوبی و فلزی کم کم جای آنها را گرفتند. اکنون همان سازهایی که بنام خانواده چوبی می شناسیم مانند کلارینت عموما با موادی صنعتی جایگزین شده اند. در نی برنجی فقط بند اول نی که نقش تولید صدای نی را به عهده دارد استفاده شده و بقیه بندها حذف شده اند. ساختمان لوله صوتی در این ساز طوری است که اگر فقط یک بند بین سوراخها حذف شود منجر به ناکوکی نی می شود، اما با حذف تمامی بندها صدایی شفاف و دقیق حاصل می شود که حجم صدای بیشتری نیز نسبت به نی داراست. لازمه این کار انتخاب قطر مناسب لوله صوتی است که نبود گره را جبران کند.

در حقیقت وجود گره لازمه ساخت ساز نی نیست، منتها به دلیل نبود لوله ی بدون گره، گذشتگان مجبور به استفاده از این ماده خام شده اند. ما شاهدیم که نی ترکی یا عربی بندهای بیشتری نسبت به نی ایرانی دارد. دلیل این امر وجود سوراخ می بمل است که در ساختمان نی هفت بند در صورت باز شدن، این سوراخ روی بند می افتد.

بنابراین آنها با اضافه کردن تعداد بندها به ساختمانی رسیدند که هر هفت سوراخ نی در روی بدنه بخوبی کارگذاشته شوند. پس می بینیم بند، چیزی جز مزاحمت برای ساختن فواصل مختلف ندارد. به دلیل نه بند بودن نی ترکی و عربی، طبیعتا قطر نی ها کاهش یافته و به همین دلیل دو یا سه نت به وسعت سازشان اضافه شده است.

در نی برنجی امکان تولید انواع کوک ها و فواصل به صورت کاملا دقیق وجود دارد. ساختن خانواده نی (سوپرانو، آلتو، تنور، باس و…) و اجرای کوراتت، تولید انواع نی ها با انواع فواصل (بازسازی فواصل عبدالقادر، قاجار، نی کروماتیک و…) ضمن این که جنس محکم و ضد آب این متریال، علاوه بر عمر طولانی و استحکام بهتر نسبت به نی (که با هر ضربه کوچکی ترک بر می دارد) قابلیت نصب کلید به صورت استاندارد و تولید انبوه را داراست. با احترام به ساز نی که میراث ملی و کهن ماست، بهتر دیدیم که برای ساخت نی کلیددار از این جنس استفاده کنیم و بدیهی است که نی کهن ایرانی نیز همیشه جایگاه و احترام خود را در میان ما و تمامی نوازندگان نی خواهد داشت.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

دیدگاه ها ۲

  • با سلام خدمت شما عزیزان گرامی..
    جسارتا بنده سوالی داشتم از خدمتتون که هیچ جا جوابی براش پیدا نکردم..
    الحمدلله عادت زشت و عجیبی بین گردانندگان سایتها هست که همه مطالب و محتوای ساید خود را از سایتی دیگر کپی میکنند که خود آن سایت که منبع قرار گرفته است خود از سایتهای دیگر کپی کرده است یعنی شما میتوانید یک مطلب خاص را در تمامی سایتهای کشورمان با همان جمله بندی و شکر ببینید..
    حرکت زشت دیگر این است که همه از کلید واژه هایی استفاده میکنند که کاربر خود به خود متوجه سایت هاشون بشود و جالب اینجاست که این کلید واژه ها نمایشی هستند و گاها هیچ ربطی به موضوع ساید ندارند..
    از اونجایی که بنده هم استادی ندارم و توان شرکت در کلاس های آموزشی را ندارم نمیتوانم از کسی مشورط بگیرم..
    اگر امکانش هست فقط یک راهنمایی به بنده بکنید..
    من فقط میخوام بدانم شیع تیره رنگ و قیفی شکلی که در نوازندگی با روش لبی روی دهنه ساز نی گاها دیده میشود چیست..
    همین..
    ممنونم اگر به سوال بنده توجه بفرمایید و جواب بنده را به ایمیلم مرحمت بفرمایید..♥♥♥♥♥♥♥

    • سلام دوست عزیز
      چیزی که فرمودید سرنی هست که تورکها برای نواختن نی ۹ بند استفاده می کنند. که البته بدون آنهم میشود نی۹ بند را نواخت.همان طور که عربها بدون همان سرنی مینوازند.
      میشود گفت که این سرنی کار را تا حدودی راحتتر کرده و البته به ساز نی ۹بند طعم تورکی میدهد.
      در ضمن نی۹ بند به روش لبی نواخته میشود.

بیشتر بحث شده است