حسین دهلوی، هفت دهه تلاش برای موسیقی

امروز ۷ مهرماه تولد مرد خستگی ناپذیر موسیقی ایران حسین دهلوی
است. با اینکه دهلوی به ۷۸ سالگی می رسد و نشانه های پیری و افسردگی بخاطر مشقاتی
که بر موسیقی (که همانا بزرگترین هم و غم اوست) گذشته در چهره اش پیداست، همچنان در
حال تدریس موسیقی و تصحیح آثارش برای چاپ است.

سختیهایی که در این سالها
دهلوی از طرف مخالفانش چه در زمینه موسیقی و چه مسئولان موسیقی ستیز موسیقی! دیده
او را دچار بیماری های متعددی کرده که مصرف دارو های آن باعث بیماری فراموشی در او
شده؛ بطوری که در اولین برخورد با هنرجویان یا افراد جدیدی که می بیند این جمله را
میگوید:”اگر شما را بیرون از کلاس دیدم و به خاطر نیاوردم پیشاپیش عذر خواهی میکنم”
اما جالب اینجاست که این فراموشی مربوط به زندگی روزمره اوست؛ دهلوی هنوز اتفاقات و
تحولات مربوط به موسیقی را با دقت دنبال میکند و این بزرگترین عشق زندگی دهلوی
امروز دیگر تمام فکر او را به خود اختصاص داده .

برکسی پوشیده نیست که
دهلوی پرکارترین مرد موسیقی در زمینه استانداردهای موسیقی است. کتابهای متعدد در
زمینه موسیقی با همفکری و همکاری او به چاپ رسیده که امروزه به عنوان کتابهای مرجع
شناخته شده هستند. مخصوصا” کتاب ” پیوند شعر و موسیقی آوازی ” (برنده جایزه بهترین
کتاب سال ۱۳۷۹) که شاید مهمترین کتاب موسیقی چاپ شده پس از انقلاب است و تجربه ۵۰
سال تحقیق و تدریس اوست، جایگاه مهمی در موسیقی ما دارد (که پرداختن به این کتاب
ارزشمند مجالی دیگر میطلبد)

قانونمندی، نظم و ادب در بطن وجود دهلوی است.
اگر نگاهی به ” پیوند شعر وموسیقی آوازی ” بیندازیم، صفحه صفحه این کتاب گواه این
اخلاق است.

حسین دهلوی رهرو آهسته و پیوسته است، همین خصوصیت بوده که
حتی تندرو های پر سر و صدا ولی مقطعی، در آخر پیشتازی او را دیده اند.

این
خصوصیت اخلاقی مربوط به تربیت دهلوی در سالهای قانونگرایی مردم ایران است و همین
اصول تربیتی شخصیتی را بوجود آورده که همچون اسطوره ای از فرهیختگی و علم است.

دهلوی با وجود این دشمنان بسیاری دارد که با اینکه سالهاست مواضعشان ( با
چشیدن سرم و گرم روزگار) نزدیک به دهلوی شده -و مخصوصا” در این اواخر که در امور
موسیقی صاحب مسئولیت شدند-، درک مواضع و سیاستهای دهلوی برایشان قابل فهم تر است،
هنوز هم در پی نادیده انگاشتن او و خدماتش هستند؛ احتمالا بخاطر اینکه “حرف مرد
یکیست!”

البته این اتفاق در کشور ما مصداقهای زیادی دارد که ما کم و بیش با
آن مواجه شدیم، مثلا” اوایل انقلاب به شدت با هنر رقص برخورد میشد، اما با گذشت
زمان و جا افتادن این موضوع که حرکات بدن برای فهماندن یک موضوع یا ادای یک حالت
جزو لاینفک زندگی ماست که در هنر رقص کنار هم قرار گرفته (همچون موسیقی که از
دستچین شدن و کنار هم قرار گرفتن اصوات تولید میشود) به این موضوع رسیدند که رقص
حتی با خود آنها غریبه نیست، ولی خودش را آوردند ولی اسمش را نیاوردند! پس “رقص” شد
“حرکات موزون” چون حرف مرد یکیست!

دقیقا” این اتفاق برای دهلوی پیش آمد.
نظرات دهلوی را پس از گذشت سالهای سال از مسئولین سابقا” سنتگرای موسیقی میشنویم :
” موسیقی ایرانی باید آکادمیک شود”، ” موسیقی شفاهی توانایی آموزش و حفظ همه زمینه
های موسیقی را ندارد”، “هنرستان موسیقی باید تعداد هنرجویان سازها را مورد بررسی
قرار دهد”، ” نوازندگان در رشته های مختلف مثل: نوازنده دشیفر برای ضبط در استودیو،
نوازنده گروه و نوازنده سولیست تربیت شوند” و … جالب اینجاست که دهلوی از زمان
مدیریت روح الله خالقی مشغول تدریس و آکادمیک کردن موسیقی ایران است و همیشه روی
بالانس بودن جامعه موسیقی و نوازندگان هنرستان تاکید داشته (مثلا” هیچ وقت از ۶۰
هنرجوی هنرستان ۵۰ نفر را برای ساز تخصصی فلوت قبول نمی کرده) همچنین قبل از کشف
اساتید امروز مبنی بر تربیت نوازندگان با تخصصهای مختلف، موسیقیدانان بسیاری تربیت
کرده که هر کدام تمام این سه خصوصیت را یکجا دارند! ولی همچنان دهلوی را نمی ستایند
چراکه یاد آور آرمانهای قبلیشان است که با گذشت زمان سست بودنش بر همه نمایان گشته.

قسمتی از سوئیت
بیژن و منیژه برای ارکستر زهی

امروز ۷ مهر و هفتاد و هشتمین سال
تولد مرد سخت کوشی است که با تمام فراز و نشیبهای زندگی هیچگاه دست از کار نکشید…
نوشته ای که در ادامه می آید قسمتی از فعالیتهای حسین دهلوی است که از سال ۱۳۳۲ تا
۱۳۷۳ توسط محقق ارجمند علیرضا میرعلینقی گرد آوری شده:

حسین دهلوی