هادی سپهریمطلبی که پیش رو دارید، «گزارشی از یک ضبط میدانی» است که توسط هادی سپهری، زیر نظر دکتر ساسان فاطمی انجام گرفته است:
مقدمه
ضبط انجام شده در منطقه ای صورت گرفته است که همزمان محل تحقیق پروژه ی پایانی من جهت دریافت دانشنامه ی کارشناسی ارشد قوم موسیقی شناسی است. محل پژوهش استان کارص (قارص در ادبیات قدیم) و مناطق همجوار و هم خانواده ی فرهنگی با آن یعنی دو استان ایغدیر و آرداهان در شمال شرقی ترکیه است (تصویر۱). بنابراین من از این کار میدانی در راستای افزودن اطلاعات دربارهی فرهنگ و موسیقی مورد مطالعه استفاده کردم.
(تصویر۱)
اطلاعات زمانی، مکانی و موقعیت ضبط
برای رفتن به محل ضبط من مسافرت زمینی، با اتومبیل شخصی، تا مرز ایران و ترکیه را انتخاب کردم که متأسفانه پس از تلاش بسیار، از راههای مختلف مانند قزوین- زنجان- تبریز، ساوه- زنجان- تبریز و در نهایت قزوین- رشت- اردبیل، با بسته بودن تمامی این راهها توسط پلیس راه به دلیل برف و یخ زدگی مواجه شدم. در نتیجه برای اینکه زمان را برای انجام ضبط از دست ندهم به سرعت به تهران بازگشتم. با تهیهی سریع بلیط هواپیما به استانبول رفته و از آنجا دوباره با هواپیما به شهر «کارص» رفتم. بنابراین سفری پانزده ساعته بیش از چهل ساعت طول کشید. دلیل من برای اضطرار در این حرکت به کارص یکی وظیفه ام در ارایه ی کارمیدانی در کلاس در زمان مقرر و دیگر هماهنگی با داده رسانان در آنجا بود چون از مدتها قبل برای آن زمان مشخص با آنها قرار گذاشته بودم.
شهر کارص و مناطق همجوار آن، که شمال شرقی کشور ترکیه را شامل می شوند، مکانی است که از نظر ترکیب قومی- زبانی، دینی و فرهنگی چندگانه است. در این منطقه، که به دروازه ی قفقاز هم مشهور است، افرادی از ملل و اقوام مختلف از جمله آلمانی، ارمنی، کُرد، روس به شکل اقلیت و تُرک به شکل اکثریت ساکن هستند (هاستلر۱۳۹۳: ۵۳). از نظر زبانی همه با زبان رسمی کشور ترکیه یعنی تُرکی با لهجه ی استانبول صحبت می کنند اما به خصوص در میان ارمنی ها و کُردها زبان ارمنی و کردی رواج دارد همچنین عموم افراد محلی با لهجه ای میان لهجه ی آذربایجان و استانبول صحبت می کنند.
دین اکثریت ساکنان اسلام (شیعه ی جعفری، سُنّی) و مسیحی است (Erdener 1987:23). فرهنگ غالب در میان ساکنان فرهنگ ترکی، قوم اکثریت که «قاراپاپاق» هستند (Erdener 1987: 288) و در منطقه تا بخش های زیادی از آذربایجان غربی ایران هم پراکنده اند (قافقازیالی۱۳۸۸: ۶۸)، است. یعنی آداب و سنن ترکان بر همه، بدون مقاومت خاص تا امروز، حاکمیت داشته است. البته در ده های اخیر، به نظر شخصی من، تحت تأثیر تبلیغات اروپاییان و آگاه شدن و شاید هویت طلبی اقلیتها، افراد به دنبال نفی فرهنگ غالب و دنبال کردنِ فرهنگ های قومی خویش، ولو به قیمت ساخت عناصر فرهنگی تازه به خیال قدمت آنها، هستند؛ این مطلب را نه از جهت نیک یا بد بودن آن ذکر کردم فقط آنچه به نظرم رسید را بیان کرده ام.
شاهد چنین مطلبی وجود عاشیق های کُرد و ارمنی در نیمه ی اول قرن بیستم و پیش از آن، در منطقه است (گفتگوی شخصی با عاشیق یِلدیز) چنان که این عاشیق ها مانند همکاران تُرکِ شان به زبان ترکی و همانند ایشان به فعالیت می پرداخته اند. به نظر می رسد در گذشته ای نه چندان دور افراد آنچنان به قومیت یا آگاه نبودند یا بها نمی دادند (Denisenko 2011, Doster 2011).
۱ نظر