هادی سپهری
کارص و مناطق اطرافش که در قرن پنج و ششم هجری جزو گرجستان دانسته شده(زارع شاهرمسی۱۳۸۷: ۱۲۰) در سال ۱۰۶۴ میلادی توسط آلپ آرسلانِ سلجوقی فتح میشود(Belli2014: 43) و از آن پس ان منطقه بین حکومتهای ایران، سلجوقیان آناتولی و عثمانی دست به دست میشود تا در دورهی فطرت قدرت عثمانی چند دههای توسط روسیه اشغال شده (Erdener 1987:24 -29) و سپس در قبال بازگرداندن باتومی به روسیه این مناطق تحت قیومیت ترکیه قرار میگیرد(هاستلر۱۳۹۳: ۳۳۰ -۳۳۱)؛ از زمان فتح توسط سلجوقیان استقرار ترکهای مسلمان در آن منطقه آغاز و به مرور از همانجا به داخل آناتولی و سپس با سردمداری عثمانیان تا اروپا ادامه پیدا کرد. طبق ادعایی مشکوک مزار ابوالحسن خرقانی عارف نامی در این شهر قرار دارد (Uzgur 2015 :1 -20).
همچنین نام کارص با نبردی برای استقلال ترکیه در هنگامهی جنگ جهانی اول پیوند خورده است، مشابه نبرد چاناککاله (گالیپُلی)، به نام «ساری قمیش» که محل درگیری سختِ ارتش عثمانی با روسیه بوده است(Bölükbaşı۲۰۱۴). بازهم در این منطقه، به دلیل همجواری با جماهیر شوروی سابق، شاهد فعالیت فراوان افراد چپگرا، سوسیالیست – مارکسیست و کمونیستهای افراطی در طول قرن بیستم بوده ایم (Karagöz 2005). شهر و مناطق اطرافش دارای فرهنگ شفاهی غنیای است که مطالعات متعددی بر روی آن انجام شده است (Şahin & Mor 2012).
درباره ی موسیقی مورد بررسی
موسیقیِ غالب در کارص امروزی مانند دیگر جاهای دنیا موسیقی مردمپسند ترکیبی است به این معنا که از عناصر انواع موسیقی های مردمی کلاسیک و مردمپسند خاورمیانه، اروپایی – آمریکایی و اسپانیایی -آمریکای لاتین استفاده می کند و برخلاف قرن گذشته حیات موسیقی مردمی در قالب موسیقی عاشیقی کمرنگ شده است. به طوری که اَردَنر بیان کرده تا زمان پژوهش میدانی او حیات موسیقی عاشیقی بسیار پر رونق بوده و به طور مثال در آن زمان ۹۵ قهوه خانه در شهر کارص وجود داشته است (Erdener 1987: 30) که امروزه من شاهد سه عدد بوده ام. موسیقی عاشیقی منطقه ی کارص ترکیبی از موسیقی عاشیقی آذربایجان و موسیقی عاشیقهای علوی است زیرا به وضوح عناصر این دو در آن دیده می شود. به طور مثال نام گونه های اجرایی یا فضاهای مدال و اشعار مشابه موسیقی عاشیقی آذربایجان و نوع ساز، تعداد پردهها و سیمها مشابه موسیقی علویان است.
دربارهی عاشیق «گونای یِلدیز»
«عاشیق یِلدیز»، که اجدادش از قفقاز منطقه ی بُرچالی به روستای کاراهان (قراخان) مهاجرت کرده اند، رد سال ۱۹۵۴ میلادی به دنیا آمد. وی که در ابتدا شاگرد پدرش مراد کاراهانلی، که او هم عاشیق بود، میشود و در ادامه با شرکت در مجالس بزرگان و عاشیق ها شاگرد عاشیقه ای دیگری از جمله عاشیق ابراهیم (شاگرد مستقیم عاشیق شَنلیک) شد. وی در فستیوال های مختلفی در داخل و خارج ترکیه، در برنامه های رادیویی و تلوزیونی فراوانی شرکت کرده است و بارها لوح ها وتندیس هایی در تقدیر از هنرش را دریافت کرده است. همچنین تعداد زیادی صفحهی گرامافون، نوارکاست و سیدی صوتی از او منتشر شده است (Gökşen2012: 20 – 37).
۱ نظر