گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

وکیلی: باید طبقه بندی مکاتب را با دقت بیشتری بررسی کرد

مقدمه

معرفی مکتب های آوازی در موسیقی دستگاهی ایران، یکی از شایع ترین روش های دسته بندی در آموزش آواز ایرانی است که در سالهای اخیر با به دست آمدن بخشی از صفحه های گرامافون کمتر شنیده شده از دوره قاجار و همچنین اسناد مکتوب گردآوری شده از آن دوره، دچار چالش های جدی شده است.

یکی از مهمترین و بحث برانگیزترین این مکاتب «مکتب آوازی اصفهان» است، چراکه چهار تن از تاثیرگذار ترین چهره های آواز ایرانی خوانندگان اصفهانی هستند: سید رحیم اصفهانی، سید حسین طاهرزاده، ادیب خوانساری و جلال الدین تاج اصفهانی.

از طرفی دو تن از این هنرمندان یعنی سید حسین طاهرزاده و ادیب خوانساری بخش مهمی از زندگی هنری خود را در تهران سپری کرده اند و همین اتفاق موجب شده که سبک آوازخوانی این دو (به احتمال قوی) تحت تاثیر موسیقیدانان دربار که در تهران ساکن بودند قرار گرفته و دستخوش تغییراتی شود و این شائبه بوجود بیاید که دیگر این خوانندگان تعلق به مکتب آوازی اصفهان نداشته و در مکتبی به نام تهران آواز می خوانند. از طرفی درباره مکتب آوازی تهران و مختصات آن شائبه هایی وجود دارد چراکه خوانندگانی که به عنوان پایه گذاران این مکتب شناخته می شوند تقریبا هیچکدام تهرانی نیستند و واقع مشخص نیست که آنها خود در چه مکتبی آموزش دیده و می خواندند.

یکی از خوانندگانی که به عنوان نماینده اصلی مکتب اصفهان امروزه شناخته می شود، عباس کاظمی است که سالها در گم نامی زیست و به تربیت شاگردانی پرداخت. کاظمی خود نوازنده نی و آوازه خوان بود ولی بیشتر به عنوان یک ردیف دان در اصفهان شناخته می شد. عباس کاظمی سالها در اصفهان به صورت بسیار محدود به تدریس پرداخت و در گم نامی زیست و در واقع در اواخر عمر بود که چند تن از موسیقیدانان شناخته شده مثل علی تجویدی و محمدرضا شجریان ملاقات هایی با او داشتند.

در این مقاله گفتگویی خواهیم داشت با داوود وکیلی یکی از خوانندگان و مدرسان ردیف عباس کاظمی و همینطور مروری خواهیم داشت بر زندگی نامه خوانندگانی که امروز به عنوان نمایندگان مکتب اصفهان به شمار می روند.

در مورد خودتان بگویید.

از سال ۱۳۸۱ در مکتب آوازی اصفهان آموزش دیدم، نزد آقای سرکوب در تهران و استاد هاشمی در اصفهان که شاگردان استاد عباس کاظمی بوده اند و در واقع مجری ردیف ایشان هستند؛ نزد استاد عبدالکریم پاک سیرت به تحصیل ردیف استاد عبدالله دوامی پرداختم و بعد به مرور شیوه های آوازی ادیب، طاهرزاده و تاج پرداختم.

در حال حاضر مشغول تحصیل در مقطع کارشناسی موسیقی هستم و همینطور ضبط یک سری آثار شخصی.

در مورد تمایز مکاتب آواز صحبت کنید.

در مورد روایت هایی که از ردیف های مختلف هست و می توان از طریق آنها به شناسایی مکاتب مختلف پرداخت، باید به اسناد صوتی رجوع کنیم که به صورت ضبط شده موجود است مثل ردیفی که از استاد دوامی موجود است و یا ردیفی که از استاد کسایی ضبط شده است؛ البته در کنار این آثار روایت هایی از استادان دیگری مثل طاهرزاده با صدای محمدرضا شجریان و محسن کرامتی هم موجود است که در واقع آنها را نمی شود به عنوان ردیف شناسایی کرد، چراکه در واقع آنها تنها اجرای آواز هستند.

اما وقتی ما صحبت می کنیم از مولفه های مکانی مثل تهران، اصفهان و تبریز، قطعا این موقعیت های مکانی در کیفیت موسیقایی این مکاتب تاثیر گذار است ولی باز ما باید با دقت بسیار بیشتری آثار ضبط شده از این هنرمندان را بررسی کنیم خارح از بررسی صرف مکان تولد آنها.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است