گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

وکیلی: ردیف کاظمی ۴۰۰ گوشه دارد

اینکه باب شده که می گویند مکتب اصفهان و مکتب تهران برای کسانی که در تهران بوده اند یا اصفهان، تعاریف دقیق و موسیقایی نیست. یادم است که سالها پیش با مرحوم دکتر حسین عمومی که ردیف دان و حقوق دان بود، مصاحبه ای انجام داده بودند و ایشان تعریف خوبی از مکتب ارائه داده بود. البته این مصاحبه بسیار طولانی است و در اینجا می شود به بخشی از آن اشاره کرد؛ مثلا نحوه بیان شعر، ریتم درونی آواز، نوع تحریر و حتی مخرج صوتی کلام که این تعاریف ما را به سوی یک مفهوم موسیقایی هدایت می کند نه تنها یک منطقه جغرافیایی.

متاسفانه امروز یک درگیری بی مورد و اختلاف نظر در بین اهالی آواز ایرانی بوجود آمده که می گویند در آواز ایرانی تنها ما دو مکتب اصفهان و قزوین داریم و بعضی می گویند مکتب اصفهان و تبریز داریم… مثلا می گویند مکتب اقبال آذر مکتب آوازی تبریز است در صورتی که می دانیم مکتب آوازی اقبال آذر از زمانی که او در قزوین زندگی می کرده شکل گرفته است و بعد او به تبریز رفته است. اینها نکاتی است که باعث شده آن مفهوم واقعی مکتب در ادبیات موسیقی ایرانی استفاده نشود.

اختلاف این مکاتب را در چه می بینید؟

حالا ما اگر بخواهیم روایت های مختلف ردیف را از این منظر بررسی کنیم و مشترکاتش را بخواهیم برشمریم می توانیم از سه ردیفی که خودم بیشتر کار کرده ام یعنی ردیف عبدالله دوامی، عباس کاظمی و حسن کسایی شروع کنیم.

در مورد ردیف استاد دوامی که همانطور که اکثرا می دانیم یک ردیف مشقی نیست و ردیفی مجلسی است و به قول خود او ردیف دوره عالی است، این ردیف از نظر محتوا و جمله بندی بسیار غنی است؛ از نظر ریتم درونی آواز و از نظر بیان صحیح و سیلاب گذاری صحیح روی کلمات و جمله بندی های کلام بسیار قابل توجه است.

در مورد ردیف آقای محمود کریمی صحبت خاصی ندارم و می پردازم به ردیف استاد حسن کسایی؛ یک ردیف مربوط می شود به ضبط قدیمی از استاد کسایی که در رادیو پیش از انقلاب انجام شده است. این ضبط که در دوره جوانی ایشان ضبط شده است شامل کل ردیف نیست ولی بخش های زیادی از ردیف ایشان در این برنامه اجرا و معرفی شده است. یک ردیف هم در دوره پیری استاد کسایی ضبط شده است که چند سال است منتشر شده، من در این ردیف محتوای خاصی ندیدم.

ردیفی که ایشان در دوره جوانی ضبط کرده اند، شباهت هایی از نظر محتوا، جمله بندی، تعدد گوشه، ملودی ها و تحریر با ردیف استاد عباس کاظمی دارد.

حالا ردیف استاد عباس کاظمی، ردیفی مشتمل بر ۴۰۰ گوشه است که خود ایشان که هم نوازنده متبحر نی بوده اند و هم ردیف دان و شاعر بودند و خاطرم نیست که ایشان دیپلم یا فوق دیپلم ادبیات داشته اند که در آن زمان ایشان سواد ادبی بسیار بالایی داشته اند.

اشتراک این ردیف ها در واقع وضعیت مدال آنها و نام دستگاه ها و گوشه هاست و اختلاف آنها در تعداد گوشه و جمله بندی و شعر آنها است، تحریر ها و متر درونی این آوازهاست و یکی از عمده ترین تفاوت های آنها جمله بندی هایی است که در تحریر های آنها ارائه شده است.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است