گفتگوی هارمونیکسهشنبه پنج مرداد ماه سال جاری، در ساعت ۲۱/۳۰ ارکستر خنیاگران مهر به سرپرستی نیوشا بریمانی با آهنگسازی بهزاد عبدی و خوانندگی محمد معتمدی در تالار وحدت به روی صحنه می رود. گزارشی که می خوانید حاصل دیداری از تمرین این گروه است که در سالن رودکی تالار وحدت انجام شده است.
ارکستر خنیاگران مهر شامل ترکیبی از سازهای ملی ایرانی است که در اکثر گروه نوازی ها مورد استفاده قرار می گیرند و اگر سنتور از سازهای این ارکستر حذف نمی شد، این ارکستر تمام سازهای معمول گروه نوازی های ایرانی را در ترکیب خود داشت؛ احتمالا آهنگساز این مجموعه برای داشتن فراغ بال بیشتر از ترفندهای آهنگسازی مثل: مدلاسیون و آلتراسیون، قانون را جایگزین سنتور کرده است. (۱)
تمام قطعات این کنسرت به جز دو تصنیف قدیمی از روح الله خالقی و علی تجویدی ساخته بهزاد عبدی هستند که آن دو تصنیف نیز توسط عبدی برای این ارکستر مجددا بازسازی شده اند.
در این کنسرت، قطعاتی را می شنویم که در آنها یکی از سازها در جایگاه سولیست همراه با ارکستر به سئوال و جواب می پردازد. این قطعات شامل آثاری برای تار و ارکستر، قیچک و ارکستر، کمانچه و ارکستر و قانون و ارکستر است. در میان این قطعات دو قطعه ای که برای تار و ارکستر و قانون و ارکستر ساخته شده اند، از نظر تکنیک نوازندگی دارای ویژگی هایی هستند که نوازندگان را مخصوصا در اجرای زنده با چالش روبرو می کند اما دو نوازنده تار و قانون (هیلا فیض پور و صدا صدیفی) با توانایی مثال زدنی خود، در همان روز تمرین هم اجرایی درخشان از خود نشان دادند.
قطعه قیچک و ارکستر (که احتمالا اولین بار است که براى این ساز و ارکستر در مقام تکنوازی قطعه ای نوشته شده است) و قطعه کمانچه و ارکستر، هر دو قطعاتی هستند که دارای ظرافت و حساسیت های خاصی هستند و در این اجرا نیز شیما شاه محمدى و نیوشا بریمانى به خوبى توانسته است به عمق قطعه دست پیدا کند.
هیلا فیض پور و صدا صدیفی با اینکه سابقه زیادی در همکاری با گروه های مختلف داشته اند، کمتر توان به نمایش گذاشتن قدرت بالای تکنیکی خود را داشته اند، اما این کنسرت می تواند موقعیت خوبی برای نمایش توانایی های این دو نوازنده با استعداد و چیره دست باشد.
قطعات ساخته شده توسط بهزاد عبدی در این مجموعه چهار ویژگی مهم دارد که کمتر در کنسرت ها و ضبط های مربوط به ارکستر سازهای ایرانی به گوش می رسد:
۱- ارکستراسیون: در آثاری که برای گروه نوازی سازهای ایرانی بوجود آماده کمتر با تکنیک های ارکستراسیون برخورد می کنیم، چراکه اکثرا این قطعات توسط یکی از نوازندگان همان ارکستر ابتدا برای یک ساز تکنواز (که اکثرا هم همان ساز تخصصی آهنگسازش است) ساخته شده و بعد همان قطعه گاهی با اندکی تغییرات به سازهای دیگر هم داده می شود. در قطعاتی هم که به صورت هارمونیک نوشته می شود اکثرا آکوردها بر اساس اولین ضرب هر میزان شکل گرفته اند و این اتفاق گاه کلیشه وار تا انتهای قطعه جریان دارد. در آثار بهزاد عبدی به این خاطر که قطعات از ابتدا برای ارکستر نت نویسی شده اند، تمام سازها دارای کاراکتر شخصی و تکنیک های منحصر به خودشان هستند و به واقع ارکستراسیون سازهای ایرانی در این آثار شنیده می شود.
۲- قدرت ملودی: هر چند تمام بار آثار بهزاد عبدی بر دوش ملودی نیست ولی ملودی های زیبای او نقش ویژه ای در آثارش دارد. عبدی در این سالها نشان داده که از انگشت شمار آهنگسازان نسل جدید است که آثارش مملو از ملودی های گیرا و جذاب است.
۳- تکنیک های چند صدایی: آثار ۱۲ ساله اخیر بهزاد عبدی نشان می دهد که او به دنبال کلیشه های رایج در تکنیک های چند صدایی نیست و همواره به دنبال کشف ترکیب های جدید در این زمینه است. حتی ورود او به عرصه آهنگسازان ارکستر ایرانی هم باعث نشده که او همچون بسیاری از آهنگسازان موسیقی سمفونیک ایران این روش خود را کنار بگذارد و حتی محافظه کار تر شود. (۲)
۴- شناخت موسیقی ایرانی: یکی از توانایی های عبدی در آهنگسازی برای ارکستر ایرانی، تسلط او به این موسیقی و سازهای آن است. (۳) این آگاهی موجب شده، عبدی در استفاده از تکنیک های چند صدایی و همینطور ارکستراسیون سازهای ایرانی، توانایی ویژه ای داشته باشد.
در این کنسرت، قطعات آشنایی نیز از بهزاد عبدی خواهیم شنید که قبلا به صورت های گوناگون در آثار سمفونیک او با صدای محمد معتمدی اجرا شده بوده است و اینبار برای این آثار ارکستر تنظیم شده است.
این برنامه می تواند نمونه خوبی باشد برای نشان دادن قابلیت های سازهای ایرانی در اجرای آثار چند صدایی.
پی نوشت
۱- قانون نه تنها مانند سنتور امکان اجرای سریع نغمه هایی با فاصله های بیشتر از یک اکتاو را دارد بلکه به دلیل درگیری مستقیم انگشتان با سیم، امکان کنترل دیرند نغمه ها را کمی آسانتر از سنتور دارد. رنگ صدایی آن نیز به دلیل وجود وترهای آزاد شباهت هایی به سنتور و از طرفی به خاطر وجود پوست در این ساز، شباهتی نیز با صدای تار دارد. لازم به ذکر است، در دیگر آثار بهزاد عبدی نیز استفاده از این ساز سابقه دارد.
۲- بسیاری از آهنگسازان موسیقی سمفونیک ایرانی وقتی برای ارکستر ایرانی آثاری ساختند، از تکنیک های چند صدایی بسیار کم استفاده کردند یا به طور کلی کار را به صورت اونیسون به اجرا گذاشتند. برای نمونه می توان به آثار اونیسون، فریدون ناصری، فرهاد فخرالدینی و فریدون شهبازیان برای ارکستر ایرانی اشاره کرد.
۳- بهزاد عبدی سالها به فراگیری سه تار و موسیقی ایرانی نزد استادان این رشته پرداخته است و قبل از شروع آهنگسازی، نوازنده سه تار بوده است.
۱ نظر