گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

به بهانه انتشار کنسرت ارکستر مضرابی (۲)

قسمت سوم “سرود گل” است؛ یکی از مشهورترین ساخته های حسین دهلوی که با توجه به زیبایی و در عین حال ساده بودن تکنیکی آن، بسیار مورد توجه ارکسترهای تلفیقی سازهای غربی و ایرانی است (که با نام ارکستر ملی مشهورند). هرچند وجود قسمتهای کششی زیاد در این اثر، لطف آن را در اجرا با ارکستر مضرابی کم کرده و مخصوصا صدابرداری نامناسب این کنسرت هم به بدتر شنیده شدن این اثر زیبا افزوده است.

تصنیف قدیمی “باغ تفرج” چهارمین ترک از این آلبوم است که با صدای خواننده خوش استیل و با تکنیک، جمال الدین منبری اجرا می شود.

برخلاف انتظاری که نسبت به شنیدن آثار قبلی او همراه با علی رحیمیان و محمد سریر در آلبوم “قرار” داریم، منبری در این شب به هیچ وجه در آن حد و اندازه ظاهر نشده و در تمام قطعات بسیار محتاطانه و نامطمئن به اجرا پرداخت. تنظیم جالب این قطعه نکات به خاطر صدابرداری بد چنان به گوش نمیرسد. مشخص نیست که چرا این تصنیف پس از پیش درآمد همایون به اجرا در نیامد.

پنجمین ترک این آلبوم، قطعه آشنای “نغمه ترک” است که با نام دو ضربی بیات ترک ابوالحسن صبا شهرت دارد. این اثر پیش از این برای “ارکستر ملی” توسط دهلوی تنظیم و ضبط شده بود که اینبار با ارکستر مضرابی اجرا میشد.

دو ضربی ترک از نظر ساختار ملودیک شاید مهمترین اثر صبا باشد که نبوغ این هنرمند را به نمایش می گذارد. تنظیم این اثر توسط حسین دهلوی، یکی از چندین تنظیم های این آهنگساز است، از آثار استادش صبا.

“نوا” نام ششمین قسمت این آلبوم است که پیش از این به صورت دونوازی سنتور، منتشر شده بود. این اثر همکاری مشترک حسین دهلوی و همسرش سوسن اصلانی است که در این کنسرت با گروه سنتور ارکستر مضرابی به اجرا در می آید.

سوسن اصلانی خود نوازنده سنتور است و از شاگردان هنرستان ملی بوده؛ وی قطعات مختلفی تا به حال تصنیف کرده که به عقیده نگارنده، قابل توجه ترین آنها اول پیش درآمد و چهارمضراب راست پنجگاه است و دومی دو نوازی نوا.

“مهر فروزان” تصنیفی در دستگاه سه گاه است که شعر آن توسط شاعر تازه درگذشته، زنده یاد تورج نگهبان سروده شده است. “مهر فروزان” تصنیفی است به مدت حدودی ۱۰ دقیقه که ابیات زیادی را در بر می گیرد.

تمپوی کند، فرم نامشخص و نداشتن نقطه اوج خاص، این تصنیف را با وجود جملات زیبا و صحیح از نظر پیوند شعر و موسیقی، ملال آور و کسل کننده کرده است. شاید ضربه ای که “مهر فروزان” خورده از دقت بیش از اندازه آهنگساز روی گذاشتن موسیقی روی شعر است، دقتی که باعث شده چگونگی حرکت ملودی و فرم کلی اثر، مورد کم توجهی قرار بگیرد.

ششمین ترک از این آلبوم “قطعه ضربی سه گاه” است که در واقع همان “جنگ” مشهور علی اکبرخان شهنازی، نوازنده مورد علاقه تنظیم کنند اثر، حسین دهلوی است. “جنگ” علی اکبرخان، بسیار خوب روی ارکستر نشسته و به خوبی فضای اثر با ارکستر همخوانی دارد. این قطعه با فضایی دور تر از جنگ! پیش از این به زیبایی توسط حمید متبسم تنظیم شده بود که در آلبوم “بوی نوروز” به انتشار رسیده؛ حمید متبسم در تنظیم خود به مانند دهلوی، وفادار به ملودی های علی اکبرخان، نمانده و دخل و تصرف های ظریف و زیبایی در آن کرده است.

فیلم برداری غیر دقیق و آماتوری این کنسرت در این قطعه بسیار بیننده را آزار می دهد و کمبود افراد متخصص در این زمینه را گوشزد میکند.

“گفتگوی دل” ترک ششم این دی وی دی است که شاید شنیدنی ترین تصنیف دهلوی باشد. این تصنیف فضایی نزدیک به آثار موسیقایی ارکستر گلها دارد اما در هر دو اجرا، ضعف خوانندگان حس می شود. در اجرای اصلی که سالها پیش با صدای صدیق تعریف منتشر شده، اشکال همیشگی تحریرهای تعریف، به گوش میرسد که صدایی شبیه تحریر و نه تحریر واقعی به شکل معمول آن توسط او اجرا میشود، در اجرای منبری هم که همیشه تحریر های قدرتمند و باکیفیت شنیده میشود خواننده همانطور که گفته شد، صلابت لازم را ندارد. ضمن اینکه این قطعه نیز چنان روی ارکستر مضرابی خوش نشسته و اشکالی که در زمینه اجرای گروه کششی های گفته شد، در این تصنیف هم به گوش میرسد.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

دیدگاه ها ۲

بیشتر بحث شده است