گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

آرشه و تاریخی بر پدیده های آن (۲)


از شرق تا غرب و با کمی تلاش و کوشش در مسیر شناخت تاریخ تحولات آرشه می توان بسیاری از سازها را نام برد و حتی تصاویری را نشان داد که استفاده از این عامل در آنها تعبیه شده است. البته این نمونه ها قطعا در حالت اولیه، سازهایی بوده اند که برای نواختن با مضراب و یا ناخن انگشتان تنظیم و ساخته می شده است اما کم کم و به مرور زمان فکر به اینکه وسیله و یا عاملی که بتواند بصورت ممتد صدایی را تولید کند دور از ذهن نبوده و یقینا مورد آزمایش و تجربه قرار گرفته است.



حال می توانسته به علت کمبود و یا استخراج منابع بهتر و مطلوب تر، نواری نازک از جنس چرم استفاده شود و یا بافتهایی از جنس الیاف و یا رشته هایی باریک از زه و یا از جنس موی انسان و یا حیوانات.

در هر صورت وجود این احتمالات دور از ذهن و بی ارتباط با قوه خلاقه انسان نیست، انسانی که در دوره های ابتدایی زندگی خود، ابزارهایی به مراتب پیچیده تر از یک کمان ساخته است تا بتواند از انرژی های موجود طبیعت بهره برداری نماید.

ثمره چنین کوششی نمود این مطلب است که بشر برای حل مسائل و بوجود آمدن تنوع کیفی در آن، فکر و محاسبه می کرده است و پیامد این روند، تلاشی است برای تحقق انجام آن.

اگر سایر گزینه ها را کنار گذاشته و فقط به اقدامی بپردازیم که در آن حرکت به سمت تولید سازی زهی متمرکز بوده و نوع نواخت آن با دست ساخته ای (مضراب) و یا تکه استخوان و شاخ و یا ناخن انگشتان باشد، ناچاریم سازی را پیش بینی کنیم که به غیر از ویژگیهای فیزیکی و ساختمانی که بر آن وترها و یا سیمها متصل می شوند، ارگونومی نوازندگی در وسیله مورد نظر اعمال شده باشد.

به طور مثال اگر سازی باشد با تعدادی سیم مرتعش و دارای الگوی طولی و عرضی، فاصله بین سیمها و نظم نواخت آنها که ارتفاعی برابر را برای سیمها ایجاب می کند، از موارد قانونمند و جاری در آن ساز می باشد که الزاما باید در محدوده توانمندی های دست قرار گیرد.

با این توضیح، تصویر و تجسم عاملی بنام کمان (آرشه) با کاربرد و نوع اجرای آن و تعامل هر چه بیشتر با خود بدنه ساز موضوعی است قابل پیش بینی، که عملکرد و ساز و کاری منحصر به خود را می طلبد.

سازهای زهی اولیه با در نظر گرفتن این موضوع که اجرای آن با نواخت مضرابی امکان پذیر بوده، در عین حال به جهت سادگی و هماهنگی که در ساختار آن وجود داشت و استفاده از سیمها به تعداد مناسب و به مقدار استفاده در موسیقی آن دوران، تا حدودی امکان بهره از کمان را برای اجرای نتها فراهم می ساخت که البته اشکالاتی را نیز به همراه داشت.

در تاریخ سازها می بینیم نمونه هایی را که بوسیله عاملی کمانی نواخته می شده است ولی این ساز فقط یک سیم داشته است، زیرا بدنه آن به شکلی عریض بوده که امکان حرکات منحنی در آن مقدور نبوده و یا به دلیل عدم توانایی ساختمان ساز در کنترل و انتقال کامل نیروها، امکان تعبیه سیم دیگری به روی ساز وجود نداشته است. در برخورد با چنین اموری و هماهنگی کامل و کم نقص در پدید آمدن سازی مورد قبول و آرشه ای، مسیری طی شده است که از فراز و نشیب های فراوان در طول تاریخ گذر کرده است.

ولی، رسیدن به سر منزل آسایش و آسودگی تا اینکه این عامل مهم به نتیجه برسد، کوششی بلند است و اندیشه حرکت از نقطه مبدا و جرقه شدن این امکان، بهایی گران و بسی پرارزش؛ بنابراین به محض شکل گیری و جدی شدن این موضوع همه چیز دگرگون می شود، دریچه های دیگر گشوده می گردد و زاویه ای جدید نمایان میشود برای نگرش به دنیای سازها و قابلیت های آن و تاثیری شگرف بر موسیقی و موسیقی.

از نگاه دیگر رشد و پیشرفت موسیقی و ساخته های آهنگسازان می تواند عاملی برای رشد و پیشرفت سازها و تنوع کیفی در آنها بشود که البته جای بحث دارد؛ مثل این است که بگوئیم ابزار توجیه علم است و یا اینکه بگوئیم علم توجیه ابزار!

هر دو حالت می تواند صحیح باشد اما به نظر می رسد همه این موارد و یا بهتر بگوئیم به طور مشخص علم و ابزار مکمل یکدیگرند و از توافق و تعامل آنهاست که حرکت به جلو محقق می شود.

رضا ضیائی

رضا ضیائی

متولد ۱۳۵۴
سازنده خانواده ویولن

Maestro liutaio (master violinmaker) Approved by professional master violinmaker in Italy-Cremona Making: violin, viola, cello & bass

دیدگاه ها ۲

  • موضوع اصلی و اساسی در بررسی تاریخ آرشه ، علت پیدایش آن می باشد.شما وقتی به طرح تارخ آرشه می پردازید در اصل در تلاش هسیتید تااین علت را به شکلی روشن توضیح داده و مشخص نمایید . من ممنون می شوم روشن تر به این علت یا علل بپردازید .نوع ارایه موضوعات گنگ بوده و پاراگراف ها به روشنی از دل هم بیرون نمی آیند.
    با تشکر
    محمد از تهران

بیشتر بحث شده است