گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره حسین خان اسماعیل زاده (۲)

پس از بازگشت به ایران با مخالفت شدید جناب میرزا حسینقلی با محصول ضبط شده می گردند جناب میرزا حسینقلی به عنوان ریاست موسیقی دربار قاجار در سال ۱۲۹۱ ش در ضبط چهارم آن دوره در تهران تنها میرزا اسدالله خان را به دلیل پیشکسوتی و سن بالا به ضبط دعوت می ناید حتی باقرخان داماد خودش در این دوره از ضبط حضور ندارد.

لذا حسین خان اسماعیل زاده جایگزین باقرخان میگردد و بجای سید حسین طاهر زاده و رضا قلی خان، جناب دماوندی و حاجی محمد خان جایگزین می گردد. حاجی محمد خان پدر حسینقلی طاطایی است که نوازنده ویلن است و استاد مرحوم رجبعلی امیری فلاح حاجی محمدخان همان بلبل خواننده دوره مظفری است.

این نکته قابل ذکر است که جناب دماوندی اولین آثارش را ضبط می کند وی نخستین کسی است که آخرین صفحه ضبط این دوره را با اذان و مناجات نیز به ضبط می رساند.

حسین خان اسماعیل زاده در سال ۱۲۹۱ ش ۱۶ اثر را به ضبط می رساند که ۱۱ اثر جواب آواز است ۳ اثر با حاجی محمدخان، ۷ اثر با جناب دماوندی و ۱ اثر با مشهدی روح اله است و ۵ اثر دیگر تک نوازی در ابوعطا پیش درآمد سه گاه ، چهارگاه و بیات ترک و سه گاه می باشد.

اولین اثرش با آواز حاجی محمد خان است که پیش درآمد ابوعطا است وی در زمان ضبط اولین آثارش ۵۷ ساله بوده است.

audio fileبشنوید اجرایی را از حسین خان اسماعیل زاده

اما در نوبت دوم ضبط آثار حسین خان اسماعیل زاده در سال ۱۳۰۷ ش است که یک فاصله ۱۶ ساله با ضبط اولش دارد. در این موقع او ۷۳ ساله است که می نوازد که اوج پختگی و استادیش است. آثار وی به روی صفحات کمپاتی پته (فرانسوی) است که ضبط می گردد. در این سری ۲۶ اثر از وی به ضبط می رسد که ۱۸ اثر آن با آواز است و ۱۸ اثر تک نوازی است. ۸ اثر با صدای عبداله حجازی و ۸ اثر هم با آواز هلن ایران الدوله است. نکته آنکه در ضبط اول و دوم وی با خوانندگانی کارکرده است که برای اولین بار به ضبط آثار می پردازند در این سری ضبط اولین اثرش راک کشمیر است که تک نوازی است و آخرین اثر ضبط شده از ایشان آواز بیات اصفهان با صدای عبداله حجازی است.اگر چه از باقرخان رامشگر ۴ دوره ضبط صفحه انجام شده و از حسین خان اسماعیل زاده ۲ دوره ضبط شده دو شیوه کمانچه نوازی از دو استاد برجسته قاجایه و تنوع مطالب را گوشزد می کند.

audio fileبشنوید اجرایی را از حسین خان اسماعیل زاده

از عکسی از وی به یادگار مانده است کمانچه دست وی کاسه بزرگ و ترکه استخوان است و دسته ساز وی نیز استخوانی می باشد که تحول در ساخت کمانچه را از زمان قاجار می رساند.

یک آگهی در روزنامه اطلاعات ۳۰ فروردین ماه ۱۳۱۰ ش بدین مضمون به چشم می خورد. معنی موسیقی شب جمعه سوم اردیبهشت کنسرت آقای حسین خان اسماعیل زاده کمانچه در سالن گراند هتل محل فروش بلیط لاله زار قدس جورابچی. ناصریه دواخانه ناصری نمره اعلان ۱۲۹
حسین خان اسماعیل زاده در سن ۸۰ سالگی در سال ۱۳۱۴ ش بدرود حیات گفت. ادیب خوانساری و حسین قوامی دو شاگرد آواز ایشان یادش را پاس میدارند.

منابع و مأخذ

جزوه صفحه سنگی شماره ۱۷ امیر منصور

سالنامه موسیقی ۱۳۷۳ میعلی سنتی

کلاس دیسکرگرانی بهمن ۱۳۸۶

مجله خانه موسیقی

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است