گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

عبدالله دوامی، حافظه تاریخی موسیقی ایرانی

عبدالله دوامی فرزند ابوالقاسم خان تعزیه خوان در سال ۱۲۷۰ ش در روستای طاد از توابع تفرش به دنیا آمد. دروس اولیه در مکتب خانه گذرانید در نوجوانی به تهران مهاجرت کرد و در مدرسه تربیت صرف و نحو آموخت؛ در این مدرسه با رکن الدوین مختاری هم کلاسی بود. پس از دوران تحصیل به خدمت اداره پست و بعد به اداره دارایی رفت و تا زمان بازنشستگی در آنجا مشغول به کار بود.

در منزل مجدالملک با موسیقی آشنا شد که در این مجلس علی خان نایب السلطنه حضور داشت که بعدها به شاگردی او درآمد و یک دوره ردیف کامل آوازی را کار کرد؛ سپس به محافل موسیقی کشانده شد و از محضر جناب میرزا حسینقلی، میرزا عبدالله، درویش خان و حسین خان کمانچه بهره مند گردید. در پنجمین ضبط دوره قاجاریه ۱۲۹۳ ش به اتفاق اقبال آذر، سید حسین طاهرزاده، درویش خان و باقرخان، به تفلیس رفت.

audio file
بشنوید تصنیف «از کفم رها» ساخته عارف قزوینی را با صدا و تنبک عبدالله دوامی

در این سال او ۲۳ ساله بود که به ضبط آثار خود می پردازد که متاسفانه به دلیل آغاز جنگ جهانی اول ۱۹۱۴ م، تعداد کمی از این صفحات به ایران می آید. آنچه از آثار عبدالله دوامی به روی صفحات مشاهده شده ۱۲ روی صفحه می باشد که اولین آن تصنیف «هنگام می» در مایه دشتی با تار درویش خان و آخرین آن «ساقی نامه» با کمانچه باقرخان است. اما ۵۰ سال بعد صدایش بوسیله شاگردانش به روی نوار ریل به ضبط رسید.

عبدالله دوامی تنها استاد آوازی معاصر است که خود صاحب ردیف آوازی است؛ این ردیف به کوشش زنده یاد محمدرضا لطفی به ضبط رسید و در دسترس عموم قرار دارد. نکته آنکه ردیف های موجود آوازی امروز که بوسیله اساتید روایت گردیده اند، مأخذ تاریخی کاملی ندارند و اساتید راوی می باشند نه صاحب ردیف آوازی.
دوامی را لوح محفوظ تصانیف قاجاریه دانسته اند که بخشی از آن بوسیله زنده یاد استاد فرامرز پایور در کتابی تدوین و به بازار هنر عرضه گردیده است. بیش از سی ساعت صدا از دوامی بوسیله شاگردانش به ضبط رسیده است. همچنین دوامی را حافظه تاریخی موسیقی ایرانی در سده گذشته نامیده اند، از معاصرانش کسی را نمی توان یافت که به اندازه او تصنیف در حافظه داشته باشد یا در پایبندی به روایتی ثابت و جامع با او برابری کند.

وی شاگردان زیادی را تربیت کرده که می توان به نصرالله ناصح پور، محمود کریمی، ناصر فرهنگ فر، داریوش طلایی و تنی چند دیگر اشاره داشت.

audio file
بشنوید بخشی از اجرای ردیف را با صدای عبدالله دوامی و تار نوازی محمدرضا لطفی

در این سال او ۲۳ ساله
وی به دلیل ارادتی که به درویش خان داشته، پس از فوت او به سال ۱۳۰۵ ش از اجرای هر گونه کنسرت خودداری کرد و اگر تلاش و پیگیری نصرالله ناصح پور برای یافتن وی نبود آثارش در انزوای کامل در غبار زمان به فراموشی سپرده می شد، خوشبختانه در سال ۱۳۵۱ ناصح پور ایشان را یافت که حاصل تلاش ایشان، کتابی تحت عنوان دستگاه شور نوشته محمدرضا لطفی است که در سال ۱۳۵۳ ش که دو صفحه گرامافون با صدای نصرالله ناصح پور و تار محمدرضا لطفی است به همراه آن می باشد به بازار هنر عرضه گردید. ناصح پور از کسانی است که موفق به دریافت دست خط از عبدالله دوامی گردیده اند.

منزل دوامی در جماران بود و در روز ۲۲ دی ماه ۱۳۵۹ ش دار فانی را وداع گفت. مقبره اش در بهشت زهرا قطعه ۸۹ ردیف ۸۳ – شماره ۴۷ می باشد.

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است