نقش زنان در موسیقی ایرانی (۲)

تا اینکه رسید به نظام ضبط های استودیویی که هنرمندان را چهره می کردند یک نام که تلفظ آن ساده باشد و خیلی سریع و با سرعت در جامعه در میان مردم جا بیفتد، این رسم تا زمان انقلاب اسلامی پا بر جا بود و پس از انقلاب اسلامی هنرمندان از نام حقیقی خود استفاده کردند و فقط نام کوچک در برخی خوانندگان تغییر کرد.

پس از پایان ضبط ۱۲۹۱ ش در تهران اثری دیگر از بانوان ضبط نمی گردد و پس از ۱۲۹۳ ش در تفلیس که آخرین ضبط دوره قاجاریه است تا سال ۱۳۰۶ به مدت ۱۴ سال هیچ کمپانی حاضر به سرمایه گذاری و ضبط از هنرمندان موسیقی نشد شرایط نامطلوب اقتصادی در آن روزگار و عوض شدن حکومت از قاجاریه به پهلوی تا تثبیت شرایط مطلوب اقتصادی باعث شد که در سال ۱۳۰۶ کمپانی های صفحه پرکنی به ایران بیایند در این زمان سازه های اجتماعی تغییر کرده است و زنان در عرصه اجتماعی به فعالیت می پردازند و گرامافون آرام آرام جای خود را در اماکن عمومی به مانند هتل ها – مسافرخانه ها – قهوه خانه ها و … باز می کند و مردم در وقت عبور از پیاده روها آواهای مختلف را از روی صفحات گرامافون می شنوند.

در این زمان قمرالملوک وزیری که نزد مرتضی خان نی داود تعلیم یافته آواز می خواند و آثارش به روی صفحات هیزمستر زویس به ضبط می رسد اولین اثرش در بیات اصفهان است او اولین زن آوازه خوان است که بیش از ۳۰۰ اثر را روی صفحات گرامافون خواند و بخش بزرگی از ردیف آوازی و گوشه های موسیقی را به روی صفحات ضبط کرد آثار او در طی چند دوره ضبط تا سال ۱۳۱۲ ش با کمپانی هیزمستر زویس و پولیفون با هنرمندانی چون نی داود – ارسلان درگاهی – یاحقی و … به ضبط رسید.

وی در سال ۱۳۰۴ در گراند هتل مرغ سحر را اجرا کرد که شعرش از ملک الشعرای بهار و ساخته نی داود است اما این اثر وی به روی صفحه گرامافون ضبط نشد. قمر الملوک وزیری در مردادماه ۱۳۳۸ در انزوا و سکوت درگذشت. مرغ سحر باصدای ملوک ضرابی و تار نی داود با کمپانی پولیفون برچسب قرمز رنگ به ضبط رسید و به دلیل استقبال زیاد چندین بار باز تولید گردید . ترانه مرغ سحر تبدیل به یک خاطره قومی شد و تا سال ۱۳۰۹ سه خواننده آن را به روی صفحات گرامافون به ضبط رساندند.

۱-ملوک ضرابی با کمپانی پولیفون تار نی داود ۱۳۰۶
۲-جمال صفوی با کمپانی کلمبیا، تار: سالاری، پیانو: استوار، ویولون: منصوری، ضرب: مهری غیاثی (۱۳۰۷)
۳- هلن ایران الدوله با کمپانی پته پیانو (۱۳۰۹)
ملوک ضرابی نیز از پیشگامان بانوان خواننده است که در چندین دوره به ضبط آثار خود پرداخته از جمله با نی داود، مرتضی خان محجوبی، صبا و… از آثار معروف او «نرمک نرمک» است با شعر شهر آشوب و آهنگسازی عبدالله جهان پناه؛ ملوک ضرابی وی ۱۱۸ سال عمر کرد و در شب عید فطر ۱۳۷۶ ش دار فانی وداع گفت.