گویی نام او دچار همان «نسیانی» شده است که «خورخه لوئیس بورخس»، نویسندهی بزرگ آرژانتینی در آرزویش بود؛ یعنی واروژان و آثارش بهگونهای واقعی وارد فرهنگ و زندگی روزمرهی ما شده که این ورود مثل هوایی که هر لحظه تنفس میکنیم، آنقدر طبیعی و واقعی بوده که برای بیشتر ما ملموس نیست. از طرف دیگر عوامل متعدد که ازجملهی آن بیتمایلی خود واروژان به عکسانداختن و مصاحبهکردن، باعث شده تا «نسیانِ افسانهای» دربارهاش اتفاق بیفتد.
دلیل دیگر افسانهایبودن واروژان این است که وقتی دربارهی او صحبت میشود، کسانی که او و آثارش را میشناسند (که این شناخت لزوماً شناخت فیزیکی و چهرهبهچهره نیست) وقتی صحبت او بهمیان میآید، محزون میشوند؛ چراکه او زود از دنیا رفت و رفتنش هم، رفتنی عجیب بود. او افسانهای است چون ترکیبی کمیاب است از یک قلب پرشور و ذهنی توانا و حسابگر. او ترکیب بیبدیلی از احساس و تفکر است.
اینکه بیشتر ما ایرانیان بهعنوان مخاطب موسیقی تنها نام چند خوانندهی معاصر خودمان را میدانیم و از سوی دیگر، عادت به رفتارهایی ضدحمایتی مثل دانلود غیرقانونی یا تهیهی نسخههای کپی داریم، بخشی از پدیدهی کاهلی نهادینهی ماست. از طرف دیگر اهل مطالعه هم نیستیم و شاید همان چندصفحهای هم که نشریات دربارهی اهالی موسیقی کشورمان بنویسند، نخوانیم. رسانههای جریان اصلی کشورمان هم بهدلایل خودشان کاری با موسیقی ندارند.
اتفاقاً آنها خودشان یکی از دلایل پدیدهی خوانندهمحوری و کاهلی نهادینه در حوزهی موسیقی و حتی حوزههای فراتر از موسیقی هستند. این کاهلی نهادینه تا جایی پیش میرود که عملاً دربارهی برخی از افراد سرشناس موسیقی ما، منبعی متنی یا صوتی و تصویری وجود ندارد و بهجز معلوماتی که دوستان و افرادی که ارتباط واقعی و چهرهبهچهره با فرد مورد نظر داشتهاند، کسی از آنان چیزی نمیداند. این کاهلی در کشورهای بسیاری در حوزهی موسیقی وجود ندارد.
مثلاً اگر بخواهیم دربارهی موسیقی قرون وسطای اروپا مطالبی جمعآوری کنیم، با جستوجویی ساده به منابع انگلیسی، آلمانی، ایتالیایی و فرانسه میرسیم که غنی و قابل اتکا هستند و از سوی دیگر قابل دسترسی. چه بخواهیم کار را از کتابخانهها شروع کنیم، چه اینترنت، میتوانیم به این منابع برسیم. حتی در کشورمان منابع بسیار عالی از انواع موسیقی غیرایرانی در کتابخانهها وجود دارد که ترجمه شده یا به زبان اصلی است. اگر بخواهیم دربارهی «بینگ کرازبی» (Bing Crosby)، نخستین نسل ستارههای پاپ جهان چیزی بخوانیم، جستوجوی سادهای در اینترنت میتواند ما را به انواع مختلفی از محتوا هدایت کند: فیلمهای مستند دربارهی او، آثار صوتی و تصویری از او، کتابها، مقالهها و برنامههای رادیویی با حضور او یا دربارهی او. بیشتر این محتواها هم با استناد به منابع یا اسنادی تهیه شده است که باعث میشود تا این محتواها، قابل اتکا و قابل اعتماد باشد.
۱ نظر