گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

مشاهدات موسیقی شناس آلمانی از موسیقی ایران (۱)

مشاهدات موسیقی شناس آلمانی از موسیقی ایران:
منظره دست نخورده‏ از افسانه‏ های هزار و یک شب

این مقاله توسط سعدی حسنی، مورخ و موسیقی شناس ایرانی پیش از انقلاب ترجمه شد و پس از سالها، نخستین بار در شماره سوم مجله موسیقایی مقام در سال هفتاد و هفت انتشار یافته و امروز در این سایت بازنشر می شود.

دیتمار پولاچک (Dietmar Polaczek) موسیقی شناس، نویسنده و منتقد موسیقی در آلمان و متولد ۱۹۴۲ است. او در دهه های هفتاد و هشتاد میلادی، دبیر صفحه موسیقی در یکی از معتبرترین مجلات هنری فرانکفورت با نام “Allgemeine Zeitung” بوده و در طی این سالها بسیاری از مقالاتش در مجلات معتبر موسیقی شناسی اروپا منتشر شده است. پولاچک در دهه پنجاه برای آشنایی با موسیقی ایران، در حاشیه جشن هنر شیراز به ایران سفر کرد و اجراهای موسیقی در شیراز را به تماشا نشست. این مقاله ره آورد سفر او به ایران است و گویای شرایطی از روند تغییرات در فرهنگ موسیقی ایران که تا به امروز ادامه یافته است.

با آنکه موسیقی هندی یا درست‏ تر موسیقی هند شمالی مد روز شده، موسیقی ایرانی تنها در قلمرو تحقیق متخصصان‏ مانده است. اما حتی برای محققان، هنوز موسیقی ایرانی‏ اسرار نهفته بسیار دارد. تنوع فرهنگ‏های محلی که حتی‏ برای بسیاری از ایرانیان تحصیلکرده نیز ناشناخته است توجه‏ اروپائیها را جلب کرده است.

مسئله اینست که کدام فرهنگ در مسابقه غلبه خواهد کرد محققین موسیقی، یا فرهنگ رادیوی ترانزیستوری و کوکالائی؟!زیرا بزودی از تمدن قدیم اثری باقی نخواهد ماند.

با اقامت چند هفته نگارنده در ایران و شرکت در جشنواره‏ موسیقی فرصتی دست داد که مطالعه انتقاد آمیزی در این زمینه‏ به عمل آید. آغاز نمایش برای تماشاگر عادی یک منظره دست نخورده‏ از افسانه ‏های هزار و یک شب است: نیمه شب در حافظیه، باغ سحرآمیز، زیر گنبد آرامگاه‏ حافظ شاعر ایرانی یکی از کنسرت‏های موسیقی سنتی‏ جشنواره فوق برگزار می ‏شود. گنبدی استوار بر ستونها، آراسته به موزائیک بر فراز مقبره‏ای مرمرین، زیر درختان‏ کهنسال و دیوارهائی که با مشعل‏ها فروزان شده بود.

شنوندگان به رسم قدیم شرق روی سبزه‏ها یا مخّده‏ ها چمباته زده بودند. نا زیبا و بیگانه، دستگاه «تقویت کننده‏ صوت» بزرگی بود که برای شنیدن موسیقی گذاشته بودند و با آن، لطف و جذبه موسیقی ایرانی یعنی آن صمیمیت ذاتی و «در عالم خود فرو رفتن» از موسیقی زائل می‏ شد. تضاد عجیبی بود بین سازهای قدیمی و میکروفون، بین محل‏ مقدس سنتی و لباسهای شبه مدرن نوازندگان. اما اگر ملاحظه کنیم که سنت موسیقی هنری ایران در خطر اضمحلال است باید به این نارضائی هم چندان اهمیت‏ ندهیم.

۱ نظر

بیشتر بحث شده است