محرابی: کمبودها موجب انزوای نی شده است

پنج شنبه ۱۸ خرداد ۱۳۹۶

، توسط: سجاد پورقناد

سجاد محرابی

دلیل استقبالی هم که از این طرح شده این است که در این طرح انگشت‌گذاری نی هیچ تغییری نمی‌کند فقط یک سامانه به انتهای آن اضافه می‌شود که کارآیی بسیار زیادی دارد که الان این کارآیی‌ها را برایتان می‌گویم. مهمترین کارآیی که این کلید توانسته به توانایی‌های ساز نی یا نوازنده آن اضافه کند این است که با کمک این نوت سی که تولید می‌شود، حلقه‌ی مفقوده اتصال صدای بم به صدای زیر در نی ساخته می‌شود و این وصل صدای بم و زیر بدون کوچکترین زحمتی برای نوازنده ممکن می‌شود و اجرای پاساژهایی که گستره‌ی صوتی بالای یک اکتاو و حتی دو اکتاو دارند را برای نوازنده ممکن می‌کند و این خیلی به توانایی‌های نی اضافه کرده حتی همین یک کلید و یک نت که اضافه شده. (الگوی کهن نی دارای سیزده کوک است که همگی کوک ها در تولید صدای مستقل درجه ی هفتم گام طبیعی راست ناتوان هستند و نوازنده ی با مهارت بناچار این صدا را تلویحا به کمک باز کردن لب در دستان لا یا بستن لب از دستان دو در صدای بم و زیر بدست می آورد. آشکار است که صدای تولید شده از کیفیت و وضوح لازم برخوردار نیست و بیشتر برای اجرای نت های زینت و اشاره های آنی بکار می آید.

به همین دلیل در گروه نوازی سعی می شود که خط نی طوری تنظیم شود که نوازنده از اجرای جملاتی که این نت در آنها نقش مهمی دارد یا معاف باشد یا اینکه با انتقال در هنگام بالا در محدوده ی صدای غیث بنوازد. نتیجه ی امر بصورت اتفاقی گاه به زیبایی قطعه منجر می شود اما در اکثر موارد در اجرای طبیعی گروه تاثیر منفی خواهد گذاشت. روشن است که این کمبود موجب انزوای نی به عنوان تنها ساز بادی ارکستر سازهای ملی ایرانی خواهد بود و رفع آن تاثیر مستقیم در پویایی نقش نی در گروهنوازی دارد.)

جناب محرابی در مورد طرح‌های دیگر صحبت کنیم، چه طرح‌های دیگری پیشنهاد شده و مورد توجه قرار گرفته؟
من در حدود سال ۱۳۸۱ به فکر این افتادم که با استفاده و الهام از الگوی جناب دکتر حسین عمومی یک نی کروماتیک طراحی کنم البته با این تفاوت که در آن انگشت‌گذاری کهن نی تغییر می‌کند و کاملاً با یک انگشت‌گذاری جدید مواجه هستیم. این الگو می‌تواند که گام کروماتیک را اجرا کند به علاوه اینکه آن نوت سی و امکان وصل صدای بم به اوج را دارد و تقریباً مطابق با دستان‌هایی که روی دسته‌ی تار داریم تمام آن دستان‌ها را در نی خواهیم داشت.

الگویی که طراحی کردم «شیوان» نام دارد؛ در این الگو در واقع طراحی یک انگشت‌گذاری (نواختن انگشت گذاری های جدید نیازمند گذراندن متد مربوطه است. در این متد پله پله از تغییرات انگشتگذاری پرده برداری می شود.) صورت می‌گیرد نه طراحی یک ساز جدید، یک انگشت‌گذاری جدید برای ساز نی.

پنج الگو پیشنهادی برای ساز نی

آقای محرابی مثل اینکه آقای رسول صادقی هم طرحی برای نی پیشنهاد داده بودند لطفاً در مورد این طرح هم صحبت کنید؟
نمونه ساز ساخته شده، در واقع بهینه شده‌ی دست آقای رسول صادقی دوست صنعت‌گر خوبم، که ایشان در این زمینه یک راه دیگر را رفتند اینکه ایشان به کمک سه کلید که بالاتر از دست بالا در نی قرار می‌گیرد این گستره‌ی صوتی را به یک اکتاو افزایش دادند یعنی اگر ما دست بسته‌ی نی را نوت دو فرض کنیم با استفاده از سامانه ی سه کلیدی که ایشان ساخته اند تا اکتاو همین دو در صدای بم خواهیم داشت.

این الگو هم این خاصیت را دارد که به خاطر اینکه انگشت‌گذاری جدیدی در آن نیست و همان انگشت‌گذاری قدیمی نی هست هیچ مشکلی برای نوازندگانی که با نی کهن عادت کرده اند و دستشان ثابت شده و تکنیک‌های ایشان شکل گرفته ایجاد نمی‌کند چه بسا اینکه بسیار دست آن‌ها را بازتر می‌گذارد برای اینکه تکنیک‌های جدید و امکان اجرای پاساژهای جدید پیچیده تر در صدای بم و وصل آن به صدای زیر در اختیار داشته باشند.

و اما الگوی بعدی الگوی دوستم جناب آقای محمد شجاعی هست ایشان هم یک الگوی کروماتیک طراحی کردند. الگوی کروماتیک ایشان انگشت‌گذاریش کاملاً با انگشت‌گذاری الگوی من مطابق هست و ده دستان دارد یعنی ده نیم پرده کروماتیک که تفاوتش با الگوی بنده این است که در طول لوله‌ی صوتی نی کهن این کار را کرده اند. یعنی در الگوی بنده دست پایین یک پرده پایین می‌رود و به تبع طول لوله صوتی مانند الگوی دکتر عمومی افزایش پیدا می کند که نوت سی را بتواند کنترل کند ولی در الگوی ایشان طول لوله صوتی ثابت مانده و دست بالاست که یک پرده بالا می‌رود که بتواند بالاتر از نوت لا، نوت سی را تولید بکند. یک نمونه هم از صدای نی ایشان می‌شنویم.

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تعطیلی برنامه های موسیقی به دلیل شیوع کرونا

لغو مجدد کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور، طی اطلاعیه جدیدی از وزارت ارشاد تا یک هفته دیگر اعلام شد. در پی شیوع ویروس کرونا و جهت پیشگیری از گسترش آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توافق و تصمیم مشترک با وزارت بهداشت، طی اطلاعیه ای کلیه کنسرت ها، اجراهای تئاتر، اکران سینمایی و دیگر تجمعات هنری را تا تاریخ جمعه نهم اسفندِ جاری ملغی اعلام و محمد الهیاری، مدیر کل دفتر موسیقی این خبر را رسما ابلاغ کرد.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (IX)

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

آلبومی شنیدنی برای دوستداران موسیقی کلاسیک

«گنج صدا» یکی از آلبوم‌های منتشر شده از ارکستر مجلسی هنرمندان موسیقی در وین، به رهبری بیژن خادم میثاق است. این هنرمند ایرانی که در تهران و خانواده‌ای هنرمند متولد شده از کودکی در اتریش به تحصیل موسیقی مشغول بوده و در سال‌های پیش از انقلاب، بارها با ارکستر مجلسی رادیو و تلویزیون ملی ایران و همچنین ارکستر سمفونیک تهران به عنوان تکنواز، برنامه اجرا کرد.

موسیقی و شعر در «گرگیعان و گرگیعان» (X)

زن هایی که علاقه مند به دریافت هدیه بودند اما نمی خواستند شناخته شوند در حالی که صورت خود را می پوشاندند، الکی به دست گرفته و آن را به صاحب خانه می دادند. او هم که از ویژگی مراسم با خبر بود، هدیه را درون الک گذارده به صاحبش بر می گرداند. علت نام‌گذاری مراسم نیز وجود همین الک است که در هرمزگان به آن آرگیز یا هارگیز (آردبیز) گویند.

هشتادمین سال تولد لوریس چکناوریان جشن گرفته می شود

ادای دین به بزرگان و فرهیختگان هر جامعه دینی است که بر گردن تک تک ما نهاده شده. کسانی که زندگی خود را صرف ساختن فرهنگ و هنر این مرز و بوم کرده اند و همه ما وامدار آنان هستیم و چه قدردانی و بزرگداشتی برتر از اجرای آثار آنان با کیفیت و استانداردی قابل قبول.

کینگ کول

چهار ترانه دیگر گروه سه نفری کول نیز در سال ۱۹۴۴ در فهرست بهترینهای موسیقی سیاهان قرار گرفت و در پاییز آن سال کمپانی کپیتول نخستین آلبوم گروه را به نام خودشان The King Cole Trio منتشر کرد. این مجموعه شامل چهار صفحه ۷۸ دور و هشت ترانه بود که فقط سه تا از آنها با صدای نات کول بودند.

گزارش جلسه نهم «کارگاه آشنایی با نقد موسیقی» (IV)

اگر برنامه‌ی اصلی نقد تکوینی را بررسی پیشامتن‌های یک اثر بدانیم این‌گونه نقد همان‌طورکه اشاره شد با نقد اثر آهنگساز یا به بیان دقیق‌تر نقد خلاقیت آهنگساز مشکلی ندارد زیرا پیشامتن‌های آهنگسازی، مانند دست‌نویس‌ها، طرح‌های اولیه و… معمولاً به خوبی نگهداری می‌شوند و حتی قبل از به‌وجود آمدن نقد تکوینی نیز در موسیقی‌شناسی تاریخی و ویرایش آثار برای انتشار، بسیار مورد توجه بوده‌اند (نباید از نظر دور داشت که در اولی هدف یافتن ارتباطات تاریخی و در دومی یافتن صحیح‌ترین نسخه برای انتشار است و این همان نکته است که نقد تکوینی را از آن کاربردها متمایز می‌سازد).

آسیب شناسیِ کاربرد نت در موسیقی کلاسیک ایرانی (III)

‌‌«واژه فرهنگ در زبانهای اروپایی (انگلیسی، فرانسوی و آلمانی)، Kultrur, Culture, Culture می گویند که از واژه CULTURA برمی آید، و از ریشه لاتینی COLERE‌‌» (پهلوان/۱۳۸۲، ۳). ‌‌«فرهنگ در معنای انتزاعی خود سه کاربرد عمده پیدا می کند: اول به صورت یک اسم مستقل و انتزاعی که فراگرد عام رشد فکری، معنوی و زیبایی-شناسانه را می نمایاند؛ دوم آن که کاربردی عام یا خاص پیدا می کند که معرف روش زندگی معینی است (در یک گروه، مردم، دوره یا بشریت بطورکلی)؛ و سوم توصیف آثار و تجربیات فکری که بخصوص فعالیتهای هنری را هدف می گیرد‌‌» (پهلوان/۱۳۸۲، ۶). امروزه بسیاری از فعالیت های هنری را با فرهنگ مترادف می گیرند و وزارتخانه هایی در دنیا به اسم وزارت فرهنگ برپا شده اند که بسته به مورد و کشور، فعالیتهای مختلفی را به نام فرهنگ و هنر سازمان می دهند.

رساله ای از خواجه نصیر الدین طوسی در علم موسیقی (IV)

چنین گفت مولای بزرگ خواجه نصیر الدین طوسی که خداوند خاک بر وی خوش کناد و گور او معطر کناد که: علم موسیقی از دو علم تشکیل شده است.

جلیل شهناز و چهارمضراب (IV)

این چهارمضراب ۲۰۵ میزانی که اجرای آن در [شهناز ث] موجود است، در دشتی سی نواخته و با متر نغمه‌نگاری شده است. پایه‌ی این چهار مضراب الگویی ملودیک دارد (شکل ۱) و از یک موتیف دو میزانی ساخته شده:

مردان حرفه ای آواز (IV)

در حال حاضر، خوانندگانِ بسیاری در ایران به اشکال مختلف از طریق اجرای صحنه ای، آماده سازی آلبوم، رسانه و… در پی ابراز وجود هستند. اما با وجود تعداد بسیار زیاد آنان، متاسفانه با خواننده ای باشکوه، به ندرت روبرو می شویم. خواننده ای که در عین توانایی هایش در امر خواندن و اجرا، بتواند در زمان طولانی زبان و گفتاری مشترک با مردم اش برقرار کرده و همچنین بتواند ویژگی های متمایز خودش را تا نقطه ای حفظ کند که نه فاقد کیفیت آگاهانه ی هنر شده و نه نقش شخصیت فردی اش را از دست بدهد.

روش سوزوکی (قسمت سی هفتم)

طبق معمول درهای کارخانه ویولون سازی ساعت هفت صبح باز می شد، اما از نظر کارکنان توقعی نبود که پدر من و ما بچه‌ها که به مدیریت کارخانه تعلق داشتیم زودتر از ۹ صبح در آنجا دیده بشویم. از همان روز اول کار با خودم فکر کردم که در حقیقت من هم مانند بقیه یکی از کارکنان این کارگاه هستم؛ چرا باید برتری طلبی رئیس مآبانه داشته باشم؟ از نگاه انسانی به نظرم غیرعادلانه بود که اگر دیگران ساعت هفت صبح شروع به کار می‌کنند و من دو ساعت بعد از آن ساعت شروع به کار ‌کنم و تصمیم بر این کار گرفتم. گمان می‌کنم این دید و برخورد را هم از تولستوی آموخته بودم!