گفتگوی هارمونیک
یادداشتی که پیش رو دارید نوشته ای از جمال ظهوریان آهنگساز و نوازنده گیتار است درباره کتاب «سرزمین مادری» نوشته پیمان شیرالی که به تازگی به بازار آمده است:
آهنگسازی و تنظیم مقوله ای است که به صورت دقیق و حرفه ای، هرکسی از پسِ آن بر نمی آید. هرچند که در آشفته بازارِ بدون ناظر و رواج موسیقی الکترونیک و فضای مجازی، بسیاری از افراد، مدعی آهنگسازی و تنظیم هستند -که اینجا قصد صحبت در این مورد را ندارم- اما اخیرا شش جلد کتاب از “پیمان شیرالی” به چاپ رسیده است که نوید حضور یک آهنگساز و تنظیم کننده ی جوان و در عین حال متبحر و کوشا را میدهد که موسیقی این روزها بسیار به اینچنین افرادی نیازمند است.
من اینجا بیشتر به کتابهای ایشان که آهنگسازی و تنظیم برای گیتار کلاسیک است می پردازم (هرچند که ایشان آهنگسازی کامل برای تمام سازها هستند و آهنگ های بسیار زیبایی در موسیقی دستگاهی و ارکستر کلاسیک از ایشان شنیده ام).
در بررسی کتابها به خوبی دیده می شود که تنظیم آهنگهای اصیل ایرانی برای گیتار کلاسیک و هارمونی آنها با وسواسِ زیادی صورت گرفته تا کسانی که با موسیقی اصیل ایرانی آشنایی ندارند را به خود جذب کند و نت ها به نوعی تامپره شده اند که برای نوازندگان گیتار کلاسیکِ دیگر کشورها نیز جذاب و زیبا باشد تا با این روش بتوان موسیقی دستگاهی ایران را برای گیتارست های کلاسیک در هر نقطه از جهان قابل اجرا درآورد. آهنگهایی مانند: خزان عشق، پری کجایی، ای ایران، پیش درآمد اصفهان و مرغ سحر نمونه هایی از موسیقی دستگاهی و آهنگهایی مانند آیریلیق، ساری گلین و کوچلره نیز نمونه هایی از موسیقی های محلی ایران هستند که در این کتابها به خوبی تنظیم و انگشت گذاری شده اند.
آهنگسازی یا تنظیم برای گیتار کلاسیک، دارای قواعد و چهار چوب خاص خود است. این ساز که به ارکستر مینیاتوری معروف است از تکنیکها و صدادهی خاص خود برخوردار است که آن را به یک ساز تکنوازِ کامل تبدیل میکند. مباحث هارمونی، ارتباط ها و حل ها روی این ساز، کاملا قابل دسترسی هستند.
تکنیکها و رنگ های صدایی متنوع، آشنایی آهنگساز یا تنظیم کننده با هارمونیک های فرعی در تارهای مرتعش، صداگیری خوب از فلاژوله ها و پیتزیکاتوها، استکاتوها و ویبراتوها، حرکت خوب باس و حل خوب آنها، پاساژهای به موقع در اوکتاوهایی به جا و انتخاب پوزسیون درست برای شنیدن ملودی در تنظیم ها، همگی از امکانات این ساز هستند که جناب پیمان شیرالی به خوبی از آنها استفاده کرده اند. البته نباید نقش نوازندگی بسیار خوبِ ایشان در استفاده ی بجا از امکانات ساز را نادیده گرفت؛ چرا که برای یک تنظیم خوب و یا ساخت یک آهنگ تکنیکال اما دلنشین، باید با نوازندگی گیتار کلاسیک آشنایی کامل داشت. آنچه من در کتابهای ایشان دیدم ترکیبی است از تکنیکهای بجا برای تولید صدایی جذاب در جمله بندی هایی درست از ملودی.
این کتابها در شش جلد چاپ شده اند که میتوانم هر جلد را در چند جمله خلاصه کنم:
– جلد اول با نام “جاده ی ابریشم” دارای ۴۰ قطعه در سطوح مختلف نوازندگی میباشد و آهنگسازانی از شرقِ دور تا غرب را شامل میشود. (نام این کتاب نیز به همین موضوع اشاره دارد). از موسیقی دستگاهی تا آذری و ارمنی گرفته تا موسیقیِ فیلم و همچنین چند آهنگ از خودِ مولف نیز در این جلد دیده می شود.
– جلد دوم با نام “باران” شامل ۵۰ قطعه از آهنگ های معروف در سطح جهان است که برای گیتار کلاسیک تنظیم شده اند.
– جلد سوم با نام “باران! یعنی تو بر میگردی؟!” شامل ۳۵ اثر از آثار خود مولف و تنظیم هایی از موتسارت تا پیاتزولا می باشد.
– جلد چهارم با نام “باغچه بان” شامل ۴۰ قطعه است که بیشتر آنها آذری و ارمنی هستند و همچنین تنظیم ۵ قطعه از آلبوم رنگین کمانِ مرحوم جاویدان “ثمین باغچه بان” برای گیتار کلاسیک در آن گنجانده شده.
– جلد پنجم با نام “سرزمین مادری” شامل ۷۰ قطعه از ساخته های خود جناب شیرالی برای گیتار کلاسیک است.
– جلد ششم با نام “فراموشی” شامل ۲۰ آهنگِ منتخب از یان تیرسن است که برای دوئت گیتار تنظیم شده است.
امیدوار هستم این مجموعه بتواند حفره و کمبودی را که در جامعه ی نوازندگان گیتار کلاسیک ایران وجود دارد برطرف کند و نوازندگان – در تمام سطوح – بتوانند از این قطعات در رپرتوار اجرای خود استفاده کنند.
تا زمانی که ما به هنرمندان، نوازندگان، آهنگسازان و دیگر هنرمندان خود بها ندهیم چطور انتظار آن را داریم که در دنیای هنر خارج از ایران مطرح باشیم؟! داشتن هنرمندانی مانند پیمان شیرالی در ایران مایه ی مباهات است و به راستی که آهنگسازی و تنظیم و انتشار شش جلد کتاب با بیش از ۲۵۰ قطعه برای گیتار کلاسیک توسط ایشان جای تقدیر و تشکر دارد.
۱ نظر