گفتگوی هارمونیک
خوب بخاطر دارم وقتی اولین بار می خواست برای آهنگی در مایه سه گاه، هم آهنگی بنویسد دچار اشکال بود و بالاخره دریافت که شاهد سه گاه را نباید پایه آکورد قرار داد زیرا پنجم آکورد ناقص می شود. بنابراین بعد از مطالعات زیاد گام سه گاه را طوری نوشت که نت شاهدش درجه سوم گام باشد مثلاً در سه گاه سی کرن (راست کوک ویلن) آکورد درجه اول را: سل، سی کرن، ر تعیین کرد و آنها که امروز بخیال خود مبتکر هماهنگ کردن نغمات ایرانی هستند و همین اسلوب را بکار می برند شاید ندانند که این ابتکار نخست از طرف وزیری بوده است. یا اینکه تشخیص داد که گام شور پایین رونده است و آکورد در درجه اول شور لا (راست کوک ویلن) لا – دو – می نیست بلکه لا – ر – فا است و از این قبیل مثالها زیاد که موجب طول کلام می شود.
متاسفانه دست وزیری باز نبود زیرا ارکستر مجهزی نداشت و شاگردان مبتدی بودند و گوش مردم هم با این کار بکلی ناآشنا بود. این بود که هارمونی بسیار خفیفی در نظر گرفت و در ساختن دوتائی های سازهای مختلف از روش کنترپوان استفاده می کرد. حتی بعدها با مطالعات زیاد کتابی در هماهنگی موسیقی ایرانی نگاشت که متاسفانه تا کنون به چاپ نرسیده است. باز هم باید گفت متاسفانه آهنگهای وزیری که برای ارکستر آنروزهای مدرسه نوشته شده بود و دارای هماهنگی بود در صفحه ها ضبط نشد زیرا در آن موقع هم کمپانی های صفحه پرکنی نمی خواستند از این آهنگها که فکر می کردند برای گوشهای مردم سنگین است صفحه بردارند و بحساب تجارتی خودشان از تصنیف ها و آهنگهای سبکتر صفحه گرفتند. من امیدوارم بتوانم چند نوع از آهنگهای وزیری را که صفحه ای از آنها موجود نیست و دارای هارمونی می باشد با ارکستر گلهای رادیو اجرا کنم که نمونه ای بگوش مردم برسد.
بعد از وزیری باز کسانی شروع به اینکار کردند که باید نخست از آقای پرویز محمود نام برد. البته روش کار او کاملتر بود و برای ارکستر بزرگ می نوشت ولی او هم از فواصل موسیقی ایرانی صرفنظر کرد و جستجوئی برای یافتن قواعد هارمونی خاص موسیقی نکرد و زحمتی در این راه نکشید که قابل ذکر باشد.
در سالهای اخیر بعضی از آهنگسازان تحصیلکرده مانند آقایان باغچه بان و ناصحی و دیگران در این زمینه مشغول کار شده اند که من نتیجه کار آنها را با ارکستری نشنیده ام که بتوانم قضاوت کنم. اخیرا یکی از جوانان تحصیلکرده در حقیقت روش سابق وزیری را در پیش گرفته. باید گفت که کارهای آقای فریبا [حسین دهلوی] درین قسمت ارزش دارد ولی تعجب میکنم چرا وی با وزیری که مبتکر این کار است تماس نمی گیرد. من تصور می کنم که اگر چند نمونه از ساخته های وزیری را مطالعه کند کارش خیلی بیشتر جلوه خواهد داشت زیرا شاید وقت خود را به تجسساتی تلف می کند که قبلا راه حل مناسب پیدا شده است.
● نکته
۱) طوری باید نغمات ملی ایران را هم آهنگ کرد که لطف و خاصیت اصلی خود را از دست ندهند.
۲) کنترپوان برای موسیقی ما بهتر از هارمونی است.
۳) ملودی اصلی را نباید فدای اصوات فرعی کرد زیرا ما مشتاق شنیدن ملودی اصلی هستیم.
تا مدتی که گوشها آشنایی کامل پیدا کند و راه حل نهائی بدست آید امیدوارم جوانانی که در این راه قدم برمی دارند هارمونی نباید پیچیده و سنگین باشد روزبه روز بیشتر موفق شوند.
(مجله موسیقی رادیو ایران – شماره ۱۷ – خرداد ۱۳۳۸)
۱ نظر