بهروز مبصری
امروز صفحات علی اکبر شهنازی جزو مهمترین اسناد موسیقی و مالک و مصدر تدریس برای هنرجویان موسیقی است. در اوایل دهه ۱۳۳۰ با ورود ضبط صوت و نوار رییل آثاری از علی اکبر شهنازی ضبط گردید. همچنین چند فیلم از تدریس و تار نوازی ولی تهیه می گردد از جمله در سال ۱۳۵۰ در تالار فرهنگ که در مایه اصفهان می نوازد و فیلمی که در مورد «ساخت» ۵ دستگاه موسیقی از ایشان تهیه شده است که از استادی و تسلط خیره کننده وی بر موسیقی حکایت می کند.
اجرایی از علی اکبر شهنازی را در تالار فرهنگ ببینید.
ً از علی اکبرخان شهنازی مجموعا ۵۷ روی صفحه اثر ضبط شده است. دوره تار نوازی علی اکبرخان شهنازی به سه دوره مختلف تقسیم می شود:
۱- دوره اول که از تعلیمات پدرش جناب میرزا حسینقلی بهرمند است و تحت تاثیر اوست.
۲- دوره دوم که تحت تاثیر کلنل وزیری است که ایشان مبادرت به تدریس نوین تار نوازی می کند و چون هر دو در مدرسه عالی موسیقی تدریس می کردند؛ علی اکبرخان شهنازی تکنیک های پیچیده دست چپ و مضراب نوازیهای مختلف را به شاگرانش می آموزد که نمونه این کارها در صفحات اقبال آذر و نکیسـا جلوه گری می کند.
۳- دوره سوم زمانی است که خود به درجه کمال رسیده که تا امروزه دســت هیچکس بدان نرسیده اســت.
در این زمان علی اکبرخان ۵ دســتگاه موســیقی را با نواها و نغمات مختلف می سازد که به دوره عالی معروف اســت و نواختن این نغمــه ها امروزه از کمتر کسی بر می آید تا بتواند از عهده برآید و حق مطلب ادا کند. این ۵ دســتگاه در سال ۱۳۴۵ به ضبط رسیده است و امروزه یکی از اسناد مهم آموزش تار نوازی است که در آن قدرت خارق العاده مضرابهای سریع و تکنیک عالی دست چپ و نیز زمان بندی و جمالت و صلابت و
محکمی قطعات که استوار بر فرهنگ اصیل ایرانی است را می رساند. نور علی خان برومند می گفت: تار در دست علی اکبر خان مثل موم است.
ساز دست وی ساخت اوستا فرج الله بوده که به سفارش خودش
اندازه دستش ساخته شده بود. هم اکنون این ساز دست شخصی به
نام محمدرضا لطفی اســت که با نام زنده یاد استاد محمدرضا لطفی
وجه مشترک دارد.
در دوره نوازندگی علی اکبرخان شــهنازی به دلیل اینکه سن و سال شاگردانش در مرحله اول از خود استاد بالاتر بوده در دوره تدریس
خلیفه های متعددی داشــته اســت که می توان به نام محمدحسن عذاری که دست خط از استاد گرفت و در تبریز نیز به تدریس پرداخت (۱۳۵۷-۱۲۸۲)، احمــد نکوزاد در اوایل دهــه ۱۳۳۰ و در دوره های بعد آقای شریفی و رضا وهدانی و داریوش پرنیاکان اشاره داشت.
همچنیــن پدیده ای که او را در زمان حیاتش اعجوبه تار می نامیدند، فرهاد ارژنگی (۱۳۴۰-۱۳۱۷) که متاسفانه عمر کوتاهی کرد.
علی اکبرخان شــهنازی از معدود استادان بزرگ تارنوازی است که بیش از ۶۰ ســال آموزش ردیف موســیقی را به عهده داشته و سه نسل تار نواز درجه یک را به عرضه هنر موسیقی تحویل داده است و از عجایــب آنکه ردیف پدر را مضراب به مضراب آموخت و نواخت
و مکرر در مکرر
محفوظ ذهن ســاخت و حدود هفتاد سال پس از تولد
وی، هنگامیکه دستگاههای اجرایی دولتی از استاد شهنازی خواستند
ردیف میرزا حســینقلی را با تار بنوازد که ضبط کنند، سرمویی از آن
همه چپ و راســت های پیچیده و مضراب های دراب سینه مال و
خراش و… از ذهن استاد حذف نشده بود و در سرعت پنچه قدرت و
قوت مضراب های او نیز نســبت به صفحه ای که در سال ۱۲۹۱ ش
در تهران ضبط کرده بود نزولی حس نمی شد.
حافظه علی اکبرخان شهنازی
شهنازی از شاهکارهای طبیعت و برآمده از فرهنگ کهن این مرز و بوم است. از شاگردان سری آخر استاد شهنازی می توان به زنده یاد محمدرضا لطفی، داریوش دولتشاهی، داریوش پرنیاکان، حسین
علیزاده، عطا جنگوک و داریوش طلایی اشاره داشت.
وی در اواخر عمر در شهر دماوند زندگی می کرد و به امورات کشاورزی می
پرداخت ولی در روز ۲۶ اسفندماه ۱۳۶۳ نیز شب دوشنبه در بیمارستان
نجمیه تهران خیابان حافظ دار فانی را وداع گفت.
از پیکر بی جانش و دســتهای او عکسهایی بوسیله ابراهیم یغمایی و فرهاد موسویزاده
نوازندگان تار تهیه گردید و به شاگرد و خلیفه خود داریوش پرنیاکان
وصیت کرده بود که پیکرش را در امامزاده عبدالله به خاک بسپارند و
گفته بود: «برادرم عبدالحسین شهنازی آنجاست مرا آنجا ببرید که به وصیت وی عمل شد.»
منابع و ماخذ:
سالنامه میرعلی نقی ۱۳۷۲
گلبانگ سربلندی – دکتر کاظمی ص ۱۷۳
محضر شفاهی محمدرضا لطفی آبان ۱۳۸۹
کالس لیبل شناسی صفحات گرامافون دیماه ۱۳۸۶ امیرمنصور
۱ نظر