بهروز مبصری
شیدایی تار
محمدرضا لطفی در ۱۷ دیماه ۱۳۲۵ ش در شهر گرگان به دنیا آمد پدرش اصالتا اهل روستای هروی از توابع خلخال و آذریزبان بود و نمایندگی لیالند موتورز (اتوبوسهای دوطبقه شــرکت واحد) را داشــت و مادرش معلم بود. در نوجوانی به نوازندگی تار روی آورد و پس از آن که به تهران مهاجرت کرد. از آموزش اساتیدی چون علی اکبر شهنازی و حبیب الله صالحی بهره مند شد. چندی بعد به تحصیل موسیقی در دانشگاه تهران پرداخت و از محضر نورعلی برومند در دانشــگاه و مرکز حفظ و اشــاعه و نیز محافل خصوصی او بهره برد. با راهنماییهای مهدی کمالیان به حضور سعید هرمزی و یوسف فروتن رسید.
در ســال ۱۳۴۷ اولین اثرش که یک صفحــه گرامافن بود را عرضه کرد؛ روی صفحه گرامافن نوشــته شده: «نهنا پنبه جار نشومبه»، (موسیقی محلی مازندرانی)، خواننده: اردکانی، تنظیم محمدرضا لطفی. در ســال ۱۳۵۳ اولین اثر مکتوب خود را که در آن با عبدالله دوامی مصاحبه کرده و گوشه هایی از دستگاه شور را آوانگاری کرده است، منتشر ساخت. دو صفحه گرامافون با صدای نصرالله ناصح پور و تار لطفی نیز ضمیمه این کتاب اســت. این کتاب که انتشارات گوتنبرگ آن را منتشر کرده، امروزه نایاب است.
محمدرضا لطفی در آن سالها با راهنمایی نورعلی برومند و مهدی کمالیان و دیگر اســتادانش کار بازســازی آثار قدما را به صورت جدی آغاز کرد. نگارنده وقتی با ایشــان در مورد نورعلی برومند صحبت کردم، فرمودند من ۲۶ ســاله بودم که خدمت ایشان رسیدم در آن موقع ردیف و گوشه ها و رنگها و تصانیف را کار کرده بودم و برای کسب مطلب نزد ایشان رفتم و ایشــان زاویه دید مرا عوض کــرد و در واقع در تداوم تاریخ موسیقی ایرانی قرار گرفتم.
در مورد آشــنایی خود با استاد حسن کسایی گفتند که مرحوم نورعلی خان مرا به ایشان معرفی کرد. در آن موقع من موهایم قدری بلند بود و مثل هیپی های آن موقع بودم. به اصفهان که رفتم و وارد حیاط منزل ایشان شدم، تارم را روی دوشم انداخته بودم. اســتاد روی ایوان ایســتاده بود، آن ظاهر مرا که دید در دلش گفت «آخ آخ یک نفر از این جوانهای گیتارزن آمده سر ما را ببرد». بعد که نشســتیم و تار نواختم خیلی خوشش آمد و دوستی ما از آنجا شروع شد.
محمدرضا لطفی با حمایت هوشنگ ابتهاج به برنامه گلهای تازه رادیو وارد شد و با تأسیس گروه شیدا و همراهی محمدرضا شــجریان مخاطبین بســیاری جــذب کرد. در آن سالها که موسیقی رادیو در اختیار تعدادی خاص بود، صدای تار محمدرضا لطفی و کارهای گروه شیدا چنان تأثیر عمیقی بر شنوندگان گذاشت که باعث شد برنامه گلچین هفته که صبح جمعه از رادیو پخش می شــد، شــب نیز از موج مجدداً پخش شود و این اولین برنامه ای بود که در تاریخ رادیو تکرار می شد.
یکی دیگــر از کارهای تأثیرگذار لطفی اجرای دســتگاه راســت و پنجگاه (حدود ۴۵ دقیقه) با آواز محمدرضا شجریان و ضرب ناصر فرهنگفر در سال ۱۳۵۴ در جشن هنر شیراز بود. قبل از این اجرا آنچه تا آن زمان از دستگاه راست و پنجگاه ضبط شده بود، ۴ صفحه گرامافن با صدای سید احمدخان و تار میرزا اسدالله خان اســت که مربوط به سال ۱۲۸۴ ش است و دیگر یک صفحه گرامافن با تکنوازی تار عبدالحسین شهنازی که ماوراءالنهر و راســت و پنجگاه نواخته و در ســال ۱۳۰۶ ش به
ضبط رسیده است.*
* در جشن هنر شیراز یک برنامه راست پنجگاه با حضور جلیل شهناز، فرامرز پایور و حسین تهرانی با صدای محمود کریمی اجرا شده است که نسبت به اجرای راست پنجگاه محمدرضا لطفی، محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ فر تقدم دارد. (نگاه کنید به معارف پایور نوشته ارفع اطرایی صفحه ۳۸ – ویراستار)
۱ نظر