گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره ملکه برومند

ملکه برومند که با نامهــای «م.ب»، «ملکه هنر» و «ملکه حکمت شعار»، شهرت داشت، نام اصلی اش ملکه الزمان برومندفرد و اهل نائیج از توابع نور مازندران بود. ابوالحسن صبا در مدت اقامت خود در مازندران او را کشــف کرد و با خود به تهران آورد. ۶ سال تحت تعلیم صبا بود و مدتی هم نواختن ســنتور را نزد حبیب سماعی آموخت. وی جزو معدود افرادی است که آواز را فقط از صبا آموخته و نزد هیچ یک از استادان آن روزگار برای آواز شاگردی نکرده است.

او پس از درگذشت صبا در سال ۱۳۳۶ به طورکلی از خوانندگی کناره گیری کرد.

ملکه برومند از طریق استادش صبا با جامعه باربد آشنا شد و به اجرای نمایشهای موزیکال زیر نظر اســماعیل مهرتاش پرداخت که بر شهرت هنری او افزود و باعث شد که در سال ۱۳۱۸ به همراه ۵ تن از هنرمندان یعنی ابوالحســن صبــا (نوازنده ویلن)، مرتضی محجوبی (نوازنده پیانو)، حســینقلی طاطایــی (نوازنده ویلن)، تاج اصفهانی (خواننده) ســیدجواد بدیع زاده (خواننده) و ملوک ضرابی (خواننده) به شــهر حلب در سوریه برود و آثار متعددی را به روی صفحات سودوا با لیبل زرد رنگ به ضبط برساند که توسط کمپانی آغاســی در ایران به فروش می رســد.

در آثار ضبط شــده از ملکه برومند نام اختصاری او «م.ب» روی صفحات گرامافون حک شده است. اجرای برخی گوشه ها چون گریلی و آثار شیدا به نوعی حلقه اتصال موسیقی قاجار با دوره جدید را گوشزد می‌کند همچنین چند
آهنــگ محلی که قابلیت اجرای صدای ملکه برومند را هم در این حیطه نشان می دهد.

از آثار ضبط شده ملکه برومند تاکنون ۱۴ صفحه گرامافون (۲۸ روی صفحه) مشاهده شده که تمامی آنها با ویلن ابوالحسن صبا و پیانوی مرتضی محجوبی اســت؛ در برخی صفحات (۶ روی صفحه) سامی مالح، نوازنده برجسته عود اهل سوریه، نیز همکاری دارد.

از آثار جالب و منحصر به فرد ملکه برومند، اجرای اثر دوصدایی با بدیع زاده و تاج اصفهانی است، روی صفحه گرامافون چنین نوشته شده اســت: «دو دلداده، تاج اصفهانی، م. ب.، شماره کاتالوگ B ,A 128. پیانو مرتضی خان، ویلن صبا و تصنیف «من مال تو» ۱ و ۲ .م.ب.، بدیع زاده، شماره کاتالوگ B و A 129 ،پیانو مرتضی خان، ویلن صبا».

پس از بازگشــت به ایران حضور فعال ملکه برومند در جامعه باربد و اجــرای نمایشهای مختلف جالب توجه اســت. در اوایل ســال ۱۳۲۷ همکاری گسترده خود را با انجمن ملی موسیقی آغاز می‌کند و در کنسرت انجمن موسیقی ملی در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۷ ش در سینما رکس با عنوان «کنسرت به یاد حافظ» ملکه برومند، آواز می خوانــد. روح الله خالقی در مجلــه موزیک ایران در معرفی این کنســرت می نویسد: «این کنسرت برنامه جالبی داشت که تار تنهای استاد علینقی وزیری از قسمت های مهم آن بود. ضمنا برای اولین بار ملکه هنر (حکمت شعار) دو قطعه از ساخته های وزیری با نام «غم مخور» و «دلتنگ» را با آوازی دلنشین خواند.»

ملکه برومند به اجرای صحنه ای نیز پرداخت؛ خالقی در معرفی این برنامه ها می نویسد: «کنسرت در ۸ مهرماه {۱۳۲۷} بــا برنامه مخصوصی همراه بود. در این برنامه ملکه هنر دو قطعه یکی به نام «شــکایت نی» از استاد وزیری و دیگری آهنگی موسوم به «می نــاب» از نگارنده (خالقی) خواند؛ قطعه دوم اولین بار بود که شنیده می شــد. کنسرت دیگری در سالن انجمن موسیقی ملی در تاریخ ۱۵ خردادماه ۱۳۲۸ ش به مناســبت ششمین سال تأسیس انجمن داده شــد. غلامحســین بنان آهنگ «مشتاق و پریشان» اثر وزیری و ملکه هنر هم قطعه «ناامید» را از وزیری به ســبک شیوایی خواندند که در حضار اثر مطلوب گذاشت.»

نکتــه جالب توجه عدم همکاری ملکه برومند با رادیو در طول مدت فعالیت هنری اســت. تنها دو یا سه بار صفحات وی از رادیو پخش شــد. این در حالی بــود که بســیاری از هنرمندان تلاش می‌کردند که در آن روزگار یکبار در رادیو حضور یابند. شــهرت وی در زمان خود باعث شــد که به وسیله پهلبد و از طریق خالقی از وی برای حضور در مراســم عروســی پهلوی دوم با ثریا دعوت به عمل آید تا به همراهی ارکســتر انجمن ملی و عبدالعلی وزیری اجرای برنامه داشته باشد.

ملکه برومند با عباس حکمت شــعار از هنرمندان موسیقی و تئاتــر ازدواج کرد و پس از مدت کوتاهی از وی جدا شــد. پس از چندی با علی اصغر نیکزاد (مینیاتوریســت) ازدواج کرد که تا پایان عمر با وی بود؛ از ایشان یک پسر به نام هومان نیکزاد باقی است.

ملکه برومنــد در ۸ مردادمــاه ۱۳۶۹ دار فانی را وداع گفت. آرامگاهش در بهشت زهرا قطعه ۷۳ ردیف ۳۱ شماره ۲۱ است.

audio fileتصنیف «پیام عاشق» را با آهنگسازی عبدالحسین برازنده و شعری حسن صدرسالک و پیانوی مرتضی محجوبی و ابوالحسن صبا و صدای ملکه حکمت شعار بشنوید

منابع و مأخذ:
جزوات صفحه ســنگی امیر منصور شــماره ۱۲ – کالس دیســکوگرافی، دیماه ۱۳۸۶
توکا ملکی، زنان موسیقی ایران از اســطوره تا امروز، تهران، کتاب خورشید، ۱۳۸۰ ،ص ۲۶۴

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است