گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درباره چنگ و لیر و جایگاه آنها در رده بندی زاکس- هورن بوستل

موسیقی شناسان آلمانی و اتریشی “Curt Sachs” و “Erich von Hornbostel” سیستم رده بندی سازها را در ۱۹۱۴ ارائه دادند. خط کلی این رده بندی برمبنای بررسی اولین صفت مشترک سازها یعنی ویژگی فیزیکی ارتعاش ساز بنا شده است. بر این اساس سازها به پنج دسته تقسیم می شوند:

* سازهای پوستی (membranophones) که تولید صدای آنها ناشی از ارتعاش پوست است.

* سازهای خودآوا (idiophones) که تولید صدای آنها ناشی از ارتعاش جسم سخت یا انعطاف پذیر است.

* سازهای زهی (chordophones) که تولید صدا ناشی از ارتعاش سیم است.

* سازهای بادی (Aerophones) که تولید صدا ناشی از ارتعاش ستون هوا است.

*سازهای الکتریکی (Electrophones) که تولیدی صدای آنها ناشی از وجود جریان الکتریسیته است.

طبق رده بندی زاکس- هورن بوستل چنگ و لیر به دلیل مشابهت عامل مولد صدا که همان سیم مرتعش است در رده “سیم آوا” (chordophone) قرار می گیرند. با این حال این سیستم رده بندی همانند دیگر روشهای طبقه بندی و براساس صفات مشترک موجود بین اشیا لایه بندی های مختلفی را شامل می شود. در این سیستم رده بندی برای تفکیک جایگاه سازها هم از شیوه نامگذاری استفاده می شود و هم از شیوه کدینگ عددی.

در این رده بندی برای سازهای زهی عدد ۳ استفاده می شود و بر اساس صفات ممیزه لایه های جدید رده بندی تعریف و عدد دیگری اختصاص می یابد.

در رده بندی فوق الذکر سازهای زهی در ابتدا براساس پیچیدگی ساختار به دو لایه تقسیم می شوند:

– سازهای زهی ساده یا زیترها با کد ۳۱ که محفظه تشدیدشان بخشی از ساز نیست. در واقع با حذف محفظه تشدید ساز کماکان صدادهی دارد.

– سازهای زهی مرکب با کد ۳۲ که محفظه تشدیدشان بخشی از ساز است. با حذف محفظه تشدید ساز دیگر از بین رفته است.



چنگ و لیر در لایه دوم قرار می گیرند. در لایه دوم ۳ سطح دیگر وجود دارد:

– لوت (Lute) با کد ۳۲۱: در این سطح سیم ها بر روی سطح فرضی قرار دارند که موازی با سطح محفظه تشدید است.

– چنگ با کد ۳۲۲: در این سطح سیم ها بر روی سطح فرضی قرار دارند که عمود بر سطح محفظه تشدید است.

– چنگ-لوت با کد ۳۲۳: ترکیب از ساختمان چنگ و لوت.

در دسته لوت ها با توجه به ماهیت ساختاری خود می توان سطوح دیگری را تشخیص داد از جمله لیر (Lyre) با کد ۳۲۱. ۲.

شاهین مهاجری

شاهین مهاجری

متولد ۱۳۵۰ تهران
لیسانس زمین شناسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴
نوازنده و محقق تمبک و میکروتونالیست

۱ نظر

بیشتر بحث شده است