گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نکاتی درباره امپراتوری جاذبه (۷)

«این شیوه آموزشی را به ویژه باید به هنرجویان موسیقی ایرانی توصیه کرد که با وجود این همه مُد و مقام و مایه و گام و گوشه و دستگاه و شعبه و آواز نمی دانند این همه شاهد و ایست و متغیر و بُن مایه و تُنیک را چگونه مهار کنند. راه حل بسیار ساده است. فقط کافی است در هر مُد و مقامی که هستیم الگوی جاذبه دو ماژور را به آن تزریق کنیم. همه مشکلات بطور تمپورال و مترونومی ک و بدون کاربرد هرگونه آگوگیک در زمانی کمتر از یک دولا چنگ ترکیبی حل خواهند شد. ربع پرده ها و ردیف آلتره های تمامی هم که مشکلی ندارند. همانطور که آلتره های غربی نیم پرده بالا – پایین می شوند، آلتره های ما فقط ربع پرده تغییر می کنند و در نتیجه خواندن آنها هم بسیار ساده تر است.» (بیضایی ۱۳۸۴، ۲۰۴)

نکته حائز اهمیتی در پی­گفتار مطرح است و آن اینکه، اگر «سیستم های آموزشیِ بسیاری در زمینه پرورش شنوایی وجود دارند که هریک دارای نقاط قوت و ضعف هستند و بطور مسالمت ­آمیز در کنار یکدیگر حضور دارند؛ مشکل آنجایی آغاز می شود که یک سیستم آموزشی ادعای برتری بر دیگران را داشته و با بهره­ جویی از امکانات و موقعیت هایی به یک امپراتوری تبدیل شود» (بیضایی ۱۳۸۴، ۲۰۵) اولاً چرا به نقاط قوت سیستم (روش) آموزشی مورد نقد اشاره­ای نشده است؟ ثانیاً هیچ نشانه­ای از مسالمت ­آمیز بودن در نقد مورد نظر یافت نمی شود؟ ثالثاً کی و کجا در کتاب، ادعای برتری بر دیگران و سایر سیستم های آموزشی پرورش شنوایی مطرح شده است؟ رابعاً اگر این سیستم توسط موقعیت هایی و با بهره­ جویی از امکاناتی به یک امپراتوری بدل گردیده است، به جای نقد آن امکانات و این امپراتوری، به نقد روش آموزشی آن امپراتوری پرداخته شده است؟

حساسیت نسبت به محتوای یک برنامه گاه به قدری اذهان مسئولان و حتی منتقدان هنری را تحت تاثیر قرار می دهد که اغلب از بررسی کارشناسانه ضعف ها و قوت های ساختاری آن غافل می مانند. گرته ­برداری از نوشته و آثار دیگران و دادن مانورهای سوفسطائی (۵) بر روی آن نمی تواند دلیل بر رد یا قبول یک فکر، نوشته، تئوری یا نظریه باشد.

به طوری که مثال اینگونه برخورد را نیز در جامعه بطور محسوسی در تمام زمینه های علمی و سیاسی شاهدیم. با نظری به نقدهایی که در ماهور ۲۷ و ۲۸ درباره کتابهای دیگری نوشته شده ­است (۶)، می توان به میزان پایبندی منتقد به عدم غرض ­ورزی و عدم طرفداری از طرز فکر و تلقی خاصی از موسیقی و دفاع از آن و بیان نقاط مثبت و منفی اثر، پی برد. سؤال اینجاست که از زمان نشر این اثر (۱۳۸۱) و یا قبل از آن که این روش آموزشی مطرح بوده است (۷)، چرا تاکنون موارد ایراد و اشکالات آن به نظر نیامده بود و حالا که جامعه موسیقی ما (که با هم غریبه نیستند) و از اختلافات میان برخی موسیقیدانان با نگارنده کتاب خبر دارند، تازه به فکر نقد طنز آلود اثر افتاده ­اند؟

جالب است که کسی با خواندن مطالب مطرح شده در امپراتوری جاذبه ابداً به یاد نقد علمی یک موضوع نمی افتد بلکه بیشتر به یاد نوشته های بسیار عالی طنز نویس مطرح کشورمان ابراهیم نبوی، می افتد. شاید اگر آن مشکلات کذایی در دانشگاه هنر رخ نمی داد، هرگز هنرمند تحصیلکرده و صاحب موقعیتی ممتاز در جامعه موسیقی کشور به نقدی اینچنین مغرضانه نمی پرداخت.

پی نوشت

۵- «پیش از سقراط گروهی پدید آمدند که خود را “سوفیست” یعنی دانشمند می نامیدند. این گروه ادراک انسان را مقیاس حقیقت و واقعیت می گرفتند. ایشان می گفتند هرکس هرچه خودش بفهمد همان حقیقت و واقعیت است و برای حقیقت و واقعیت، ارزش و اعتباری جدا از ادراک آدمی قائل نبودند. سوفیست­ها در استدلالهای خود مغالطه می کردند، یعنی استدلالهایی به کار می بردند که ظاهراً درست به نظر می رسید اما در واقع غلط بود» (طالب­زاده/۲).


۶- بنگرید به: الف، فاطمی، ساسان؛ کتابی درباره موسیقی نظام؛ فصلنامه موسیقی ماهور؛ شماره ۲۷؛ سال هفتم؛ تهران؛ بهار ۱۳۸۴ و ب، فاطمی، ساسان؛ ۱/ ترانه های تخت حوضی، ۲/ پیوند شعر و موسیقی قاعده یا سبک؛ فصلنامه موسیقی ماهور؛ شماره۲۸؛ سال هفتم؛ تهران؛ تابستان ۱۳۸۴

۷-«در کشور ما اغلب برای آموزش سلفژ از کتابهای رودلف و پوزولی استفاده می شود. البته قابل ذکر است که گه گاه (به ویژه بعد از انقلاب) کلاس هایی به طور کم و بیش خصوصی با روش های دیگری تشکیل شده از جمله کلاسهای هنرمند عزیز آقای شریف لطفی که مورد توجه هنرجویان زیادی واقع شده و در صورت رفع گرفتاری ها و توفیق ایشان در به چاپ رساندن کتابی در این زمینه موجبات رشد بیشتر فرهنگ موسیقی فراهم خواهد شد» (گرگین­ زاده/۱۷).


منابع



۱- احمدیان، عزیزالله

۱۳۸۲ نشانه شناسی و اصطلاح شناسی در تئوری موسیقی؛ انتشارات چنگ؛ تهران

۲- استور، آنتونی

۱۳۸۳ ترجمه غلامحسین معتمدی؛ موسیقی و ذهن؛ نشر مرکز؛ تهران؛

۳- بیضایی، سیاوش

۱۳۸۴ “امپراتوری جاذبه “؛فصلنامه موسیقی ماهور؛ شماره۲۸؛ سال هفتم؛ تهران

۴- پورتراب، مصطفی کمال

۱۳۷۴ تئوری موسیقی؛ نشر چشمه؛ تهران

۱۳۷۷ مبانی آهنگسازی؛ جلد اول؛ نشر چشمه ؛ تهران

۵- راجنیش، اُشو

۱۳۸۲ راز (تفسیری از اُشو بر داستان های صوفیان)؛ جلد اول؛ خاتمی، محسن؛ انتشارات فراروان؛ تهران

۶- رودلف، ماکس

۱۳۷۸ رهبری ارکستر؛ خیام، هوشیار؛ انتشارات عطائی؛ تهران

۷- زری ن­کوب، عبدالحسین

۱۳۷۴ آشنایی با نقد ادبی؛ انتشارات سخن؛ تهران

۸- زندباف، حسن

۱۳۷۵ زبان موسیقی؛ نشر شهر؛ تهران

۹- شاه می رانی، ابراهیم

۱۳۸۴ فرهنگ تخصصی موسیقی؛ اتشارات چنگ؛ تهران

۱۰- صارمی، کتایون

۱۳۷۴ دائره المعارف موسیقی جهان؛ انتشارات پیشرو؛ تهران

۱۱- طالب زاده، حمید

۱۳۷۷ فلسفه؛ ناشر شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران؛ تهران

۱۲- کیمی یِن، راجر

۱۳۸۲ درک و دریافت موسیقی؛ یاسینی، حسین؛ نشر چشمه؛ تهران

۱۳-گرگین زاده، محمدرضا

۱۳۸۱ مبانی تعلیم گوش و نت­ خوانی؛ انتشارات سرود؛ تهران

۱۴- لطفی، شریف

۱۳۸۱ مبانی اجرای موسیقی؛ انتشارات دانشگاه هنر؛ تهران

۱۵- لُورو، موریس

۱۳۷۷ موسیقی مدرن؛ مترجم، پورتراب، مصطفی کمال؛ نشر چشمه؛ تهران

۱۶- مسعودیه، محمد تقی

۱۳۸۳ مبانی اتنوموزیکولوژی؛ انتشارات سروش؛ تهران

۱۷- منصوری، پرویز

۱۳۷۴ تئوری بنیادی موسیقی؛ نشر کارنامه؛ تهران

۱۸- موسوی، محمد

۱۳۸۴ «تا فصلی دیگر” فصلنامه موسیقی ماهور؛ شماره۲۸؛ سال هفتم؛ تهران

Kennedy, Michael

۲۰۰۴ Oxford concise dictionary of music; Oxford university press; 4th Ed.

Ammer, Christine

۲۰۰۴ The facts on file dictionary of music; 4th Ed.; Facts on file, Inc.; New York

Sadie, Stanley

۱۹۹۸ The new Grove dictionary of music and musicians; Grove; London

هادی سپهری

هادی سپهری

متولد ۱۳۵۶ تهران
فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشگاه هنرهای زیبا اتنوموزیکولوگ و نوازنده تار، سه تار، دیوان، دف و تنبک

۱ نظر

بیشتر بحث شده است