سعید یعقوبیان
آسیب‌های استفادۀ مکرر (۲۲)
بسیاری از نوازندگان سازهای بادی‌برنجی دچار دردهای مختلفی هستند. آنها از دردِ مچ، بازو، التهاب تاندون‌ها، مشکلات شانه، کشیدگی گردن و کمردرد و پشت درد مزمن رنج می‌برند. به این آسیب‌ها که ناشی از تکرار حرکات یکسان یا نشستن طولانی مدت در یک موقعیتِ ثابت یا هر دو مورد است، آسیب‌های استفادۀ مکرر می‌گویند و مسلماً بهترین رویکرد، پیشگیری از بروز چنین آسیب‌هایی است. نوازندگان سازهای بادی‌برنجی از بازوها به‌صورت مکرر در جلوی بدن استفاده می‌کنند. از این‌رو به مرور زمان، عضلات جلویی شانه و سینه قوی و عضلات پشتی شانه و پشت ضعیف می‌شوند. عضلات قوی کوتاه‌تر می‌شوند درحالی‌که عضلات ضعیف بلندتر می‌شوند. این عدم تعادل منجربه درد در ناحیۀ بازوها، شانه‌ها، قفسۀ سینه، گردن یا پشت می‌شود. اما راه حل ساده است: تمرینات کششی برای عضلات در جلوی بدن و تقویت عضلات در پشت بدن. پرورش عضلات این نواحی منجر به کمک به عضلاتی می‌شود که کشش‌ها را متحمل می‌شوند.
مشکل دیگرِ نوازندگان سازهای بادی (و در این مورد بیشتر سازهای موسیقی) نشستن طولانی‌مدت در یک وضعیت ثابت است. گفته می‌شود که در حین ایستادن ظرفیت حیاتی بیشتر و حرکات تنفسی راحت‌تر از وضعیت نشسته هستند و به‌ویژه هنگامِ دم، در حالت ایستاده به تلاشِ کمتری نیاز است. علی‌رغم اینکه ممکن است به نوازندگان اخطار داده شود که خیلی سیخ ننشینند، توصیه می‌شود که در صورت استفاده از صندلی، طوری بنشینند که انگار ایستاده‌اند! نوع صندلی که برای نشستن استفاده می‌شود بر حالت بدن و تنفس، بسیار موثر است. امروزه نوازندگان ارکسترها اغلب از صندلی‌های ارگونومیک با شیب ملایم به‌سمت جلو و پایین استفاده می‌کنند که باعث افزایش راحتیِ نوازنده به‌ویژه در حینِ نواختن‌هایِ طولانی‌مدت می‌شوند (به تصویر توجه کنید)
استفاده از کوسن یا قرار دادن بلوک‌های کوچکی زیر پایه‌های عقبی صندلی در صندلی‌های معمولی اثر تقریباً مشابهی دارد. نشستن طولانی‌مدت روی صندلی‌های مسطح و بدون شیب باعث کاهش قوس کمر و یا حتی معکوس کردن آن می‌شود و منطق استفاده از صندلی‌هایی با سطح شیب‌دار این است که این‌گونه صندلی‌ها انحنای کمر را طوری حفظ می‌کنند که بیشتر به حالت ایستاده شباهت دارد و فشارِ بینِ مهره‌ای را کاهش می‌دهد.
وضعیت نشستن روی صندلی مسطح (راست) و شیب‌دار (چپ)
سندروم تونل کارپ (۲۳)
یکی دیگر از شایع‌ترین آسیب‌های استفادۀ مکرر در نوازندگان سازهای بادی‌برنجی، سندروم تونل کارپ است. این سندروم در نوازندگان کلیۀ سازهای بادی بسیار رایج است و به دلیل استفادۀ مرتب از مچ و انگشتان دست برای فشردن یا رها کردن کلیدهای ساز ایجاد می‌شود. تونل کارپ گذرگاه باریکی برای عبور رباط‌ها و استخوانچه‌ها در مچ دست‌هاست. این گذرگاه عصب مِدیان (۲۴) را احاطه می‌کند که مستقیماً از دست به‌سمت آرنج امتداد می‌یابد. عصب مدیان گیرنده‌های انگشت شصت و انگشتان به‌سمت کف دست را کنترل می‌کند و امکان حرکات نرم و انعطاف‌پذیر انگشتان دست را فراهم می‌کند. سندروم تونل کارپ زمانی ایجاد می‌شود که این عصب تحت فشار قرار بگیرد. نشانه‌های سندروم تونل کارپ عبارتند از:
۱- اِشکال در هنگام گرفتن اشیاء؛
۲- احساس سوزش یا بی‌حسی در انگشت شست و دو انگشت بعدی آن به همراه دردی که تا ناحیۀ آرنج هم ممکن است ادامه پیدا کند؛
۳- درد در ناحیۀ مچ دست و ایجاد مشکل در حرکات انگشتان دست (بروز ناهماهنگی بین آنها)؛
۴- از دست دادن حس عضلات زیر انگشت شست (این علامت در مراحل پیشرفتۀ بیماری بروز می‌یابد)؛
۵- احساس ضعف و خستگی در دست یا انگشتان دست؛
تونل کارپ (سمت راست) و سندروم تونل کارپ (سمت چپ)
هدف در درمان سندروم تونل کارپ برداشتن فشار از روی عصبِ مچ دست است. به محض مشاهدۀ علائم، باید اقدام به درمان کرد. این اقدامات بسته به شدت علایم عبارت‌اند از:
۱- کاهش استفاده از دست (تا زمانی که علایم از بین بروند) یا تغییر شیوۀ استفاده از آن؛
۲- گذاشتن بسته‌های یخ روی مچ دست برای کاهش تورم؛
۳- استفاده از آتل یا وسیله‌ای برای کاهش حرکت دست در شب؛
۴- انجام ورزش‌های مخصوص مچ دست؛
۵- مصرف دارو جهت کاهش درد و التهاب؛
۶- عمل جراحی مچ دست در مواردی که علایم شدید هستند و به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند.
خاتمه: مشکلات پزشکی نه‌تنها برای نوازندگان حرفه‌ایِ سازهای بادی‌برنجی دردسرساز هستند بلکه در تمامی نوازندگان از هر سنی و با هر میزان مهارتی بروز می‌کنند. آگاهی نوازندگان باید نسبت به این مشکلات افزایش یابد چرا که استفاده از تکنیک‌های مناسب و آماده‌سازیِ نوازنده می‌تواند از بروز اختلالات، که گاهی حتی منجر به عدم امکانِ ادامۀ نوازندگی برای تمام عمر می‌شوند، پیشگیری کند. در این خصوص پیشرفت‌های پزشکی نت‌های ناخوشایندِ بسیاری از اختلالات را از شیرینیِ موسیقی زدوده‌اند و آگاهی نوازندگان نیز می‌تواند تا حد زیادی از بروز این مشکلات جلوگیری کند. بیماری‌هایی که در این مقاله به آنها اشاره شد تمامِ موارد نیستند و مشکلاتِ دیگری نیز وجود دارند و یا می‌توانند بروز کنند که بررسیِ موارد دیگر می‌تواند موضوعِ جستارهای تکمیل‌کنندۀ دیگری باشد.
پی نوشت
۲۲- Repetitive Use Injuries.
۲۳- Carpal Tunnel Syndrome.
۲۴- Median nerve.
منابع
۱- Bilateral External Laryngoceles Following Radioiodine Ablation for Graves Disease. Derek J. Stocker et al. Arch Intern Med, 2002;162(17):2007-2009.
۲- Cleft Palate and Craniofacial Anomalies: Effects on Speech and Resonance,. Kummer AW, 2014, 3rd Edition. Clifton Park, NY: Delmar Cengag.
۱- Lip Injuries & Trumpet Playing: An Unhappy Marriage Coping with the physical demands of trumpet performance, Bill Milkowski, 2009. www.jazztimes.com.
۲- Keep It Clean: Don’t Risk Disease by Not Cleaning Your Wind Instrument.
(internationalmusician.org)
۳- Maladies in musicians, 2002.
۴- Musicians and the Alexander Technique.
۶- Physical Effects of Playing the Trumpet, Lillian Wade, 2017.
۷- Play Without Pain: Repetitive Use Injuries and What to do about them, Brad Howland.
۹- Hypersensitivity Pneumonitis, Caleb Hsieh.
۱۰- The effect of standing and sitting postures on breathing in brass players. Kevin Price, Philippe Schartz, and Alan HD Watson,Springerplus, 2014; 3: 210.
۱۱- The 5 worst things when playing a trumpet (and how to avoid this! Dushan.S.)
۱۲- Trumpet – Injuries, Tension, Pain, Strain, and Great Technique.Ethan Kind, 2012.
۱۴- painfreenyc.com
۱ نظر