بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (VI)

یکشنبه ۳ تیر ۱۳۹۷

، توسط: علیرضا جواهری

پرویز مشکاتیان

پیروزی (چهارگاه): قطعه ای است در دستگاه چهارگاه با الگوی ساختاری چهارمضراب و با وزنی لنگ و دور ده تایی با ترکیب منظم و دائمی ۳+۴+۳، با اینکه وزن اجرایی این اثر پیچیده است و اجرا و حفظ آن برای نوازندگان کاری مشکل، ولی از لحاظ نغمات و جمله بندی ترکیبی است بسیار شنیدنی و گوش آشنا، این قطعه از مشهور ترین آثار ساخته شدۀ بی کلام در مجموعه آثار چاووش است که برای ترکیب ساز های سنتور، تار، بمتار و کمانچه به عنوان بخش ساز های نغمه پرداز و تنبک به عنوان بخش کوبه ای گروه، طراحی و تنظیم شده است. در قسمتی از اثر نیز شاهد همنوازی دو تنبک بدون همراهی ساز های نغمه پرداز هستیم. در ساخت این قطعه به گوشه هایی چون درآمد، زابل، مخالف چهارگاه، حصار و فرود به چهارگاه اشاره شده است. همانطور که ذکر شد وزن ده تایی این اثر از ابتدا تا انتها ثابت است و در حین اجرای قطعه تغییری نمی کند. ابتدا به پایۀ اثر توجه کنید؛ بعد اجرای هر یک جملات مجددا به این پایه در فواصل مختلف دستگاه چهارگاه می رسیم:

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید
در اکثر جملات این قطعه نغمۀ اصلی از قسمت میانۀ میزان یعنی بخش چهار تایی آغاز می شود و برای بخش سه تایی اول، پایه ای کوتاه در نظر گرفته شده است. به جمله ای از این اثر توجه کنید و سعی کنید با توجه به دور منظم و ذکر شده روند ساختاری نغمات را مرور کنید.

حال به جمله ای دیگر از این قطعه توجه نمایید، باز هم به مانند مثال قبلی در اینجا هم نغمۀ اصلی از قسمت میانی یعنی بخش چهارتایی آغاز می شود. در تکرار مجدد این جمله و در دفعۀ دوم به جای پایۀ کوتاه، نیم جمله ای کوتاه در بخش سه ضربی اول میزان اجرا می شود که در اصل پایان جملۀ اصلی محسوب می شود و برای همین برگشت از میانۀ میزان یعنی بخش چهارتایی به همان بخش در میزان های قبلی باز می گردد. شاید یکی از دلایل مشکل بودن اجرای این اثر پیدا کردن سر ضرب اصلی در این توالی سه ضربی و چهار ضربی باشد. به خصوص برای شنوندگان این اثر پیدا کردن سرضرب اصلی قطعه برای لحظاتی کاریست مشکل و مبهم.

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

حال به جمله ای توجه کنید که بر خلاف مثال های قبل از ابتدای میزان آغاز شده و در انتها به پایۀ اصلی ختم می شود:

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

در حین اجرای جملات شاهد تقسیمات متفاوت زمانی در بخش های متفاوت سه و چهار تایی اثر هستیم و این ترکیب های متفاوت باعث ایجاد تنوع در ساختار جملات شده است به نحوی که هر یک از جملات با توجه به این تغییرات دارای حس و بیانی کاملا متفاوت هستند که نسبت به جملات قبلی تازه و جدید هستند. برای مثال به بخشی از جملات مربوط به گوشۀ مخالف چهارگاه در این اثر توجه کنید و دقت کنید وزن ساختاری جملات چه تغییراتی نسبت به جملات قبلی خود کرده است:

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

در قسمتی دیگر از اثر شاهد جمله ای در درآمد چهارگاه هستیم که شروع آن از قسمت چهارتایی وزن اثر یعنی میانۀ میزان است. در نیم جملۀ دوم همان نیم جملۀ اول تکرار شده با این تفاوت که این بار آغاز نغمه از ضرب سوم قسمت چهار تایی است و این موضوع مرور وزن اصلی و پیدا کردن سرضرب اصلی را بسیار مشکل می کند. نکتۀ دیگر اینکه پایان هر نیم جمله در نیمۀ اول میزان بعدی یعنی قسمت سه تایی اول است:

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

در بخش حصار شاهد ضد ضرب های متعدد در بخش های اول و سوم میزان ها هستیم و این ضد ضرب ها دوباره در ایجاد فضای جدید و متنوع نقش بسیار ایفا می کنند. در تنظیم گروهی این جمله توسط بمتار اجرا شده و سنتور و تار جملۀ دیگری را در گوشۀ حصار می نوازند. ابتدا به تنظیم یک صدایی اثر توجه کنید؛ محل ضد ضرب ها در تصویر مشخص شده است:

و در ادامه توجه کنید به همین بخش در تنظیم گروهی برای ساز های ایرانی.

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

در انتها توجه کنید به بخش مربوط به تکنوازی و همنوازی تمبک و تنوع اجرایی در وزن اجرایی این ساز:

بخشی از قطعه «پیروزی» در دستگاه چهارگاه را بشنوید

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تعطیلی برنامه های موسیقی به دلیل شیوع کرونا

لغو مجدد کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور، طی اطلاعیه جدیدی از وزارت ارشاد تا یک هفته دیگر اعلام شد. در پی شیوع ویروس کرونا و جهت پیشگیری از گسترش آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توافق و تصمیم مشترک با وزارت بهداشت، طی اطلاعیه ای کلیه کنسرت ها، اجراهای تئاتر، اکران سینمایی و دیگر تجمعات هنری را تا تاریخ جمعه نهم اسفندِ جاری ملغی اعلام و محمد الهیاری، مدیر کل دفتر موسیقی این خبر را رسما ابلاغ کرد.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (IX)

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

خوزه مونسراته فلیسیانو (II)

در ادامه مطلب قبل راجع به خوزه مونسراته فلیسیانو (Jose Feliciano) باید اضافه کرد که وی در مجموع توانسته است که تا کنون شش Grammy Award را نصیب خود کند، این جوایز را دو بار در سال ۱۹۶۸ و مابقی را در سالهای ۱۹۸۴، ۱۹۸۶، ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ بدست آورد.

ویلهلم کمپ

ویلهلم کمپ (Wilhelm Walter Friedrich Kempff) در ۲۵ نوامبر سال ۱۸۹۵ و در براندینبورگ آلمان چشم به جهان گشود. در دنیای موسیقی وی بعنوان یک نوازنده متبحر در پیانو و همچنین یک آهنگساز آلمانی تبار شناخته شده است. در کارنامه نوازندگی او میتوان رپرتوار گسترده ای از قطعات مختلف آهنگسازان بنام را مشاهده نمود؛ آثاری از باخ، لیست، شوپن، شومان و برامس که او با استادی تمام در کنسرتهایش به نمایش میگذاشت.

گزارش جلسه پانزدهم «کارگاه آشنایی با نقد موسیقی» (II)

نقد فمینیستی (و البته بعضی گرایش‌های دیگر در نقد نیز) هراسی از آن ندارد که به جای جهانشمول دیدن معیارهای ارزیابی هنرهای زیبا و آثار مرجعی که مصداق‌های ارزیابی و بسترهای عینی آن را شکل می‌دهند، آنها را آفریده‌ی گرایش‌های «مرد سفیدپوست اروپایی» بداند و به جست‌وجوی علل حذف گرایش بخش‌های بزرگی از جمعیت جهان (به‌ویژه غیبت زنان و زنانگی در تعیین آثار مرجع) در آن بپردازد.

رموز ویولن (V)

در نهایت چوبها بعد از انتخاب که در حوزه کارشناسی انجام می شود و تحت نظارت مجموعه های مربوطه کنترل و بهره برداری می گردد، برش خورده و قطع میگردند و بعد به قطعات کوچکتری به جهت مصرف در نوع خود، خشک شدن سریع تر و خروج آب و املاح در سطح وسیعتر صورت می گیرد.

عبدی: سعی میکنم به یک امضای شخصی برسم

نوازندگان جوان ارکستر سمفونیک تهران با کار جدی و بدون وقفه ای که در پیش دارند به زودی به بار خواهند نشست و ارکستر صدایی که باید به گوش شنونده برساند را خواهد رسانید. به شرطی که انگیزه ها در این نوازندگان کشته نشود بلکه بارور شوند تا به ثمر برسند. نوازندگان پیش از انقلاب نیز هم اکنون در تربیت این جوانان نقش بسیار مهمی خواهند داشت.

«ایرانیان گوش موسیقی ندارند»

حمید طباطبایی، آهنگساز و نوازنده‌ی پیانو، از هنرمندان ایرانی مقیم هلند است. طباطبایی موسیقی را از نُه‌ سالگی با آکاردئون آغاز کرد و درتهران و مشهد با آقایان روح‌افزا و صحاف کار کرد. بعدها به نواختن پیانو روی آورد و حدود بیست‌سال است که در هلند ساکن است. وی یک دوره‌ی آهنگسازی نیز در دانشگاه آمستردام گذرانده است.

خوزه مونسراته فلیسیانو (I)

خوزه مونسراته فلیسیانو (Jose Monserrate Feliciano) به واقع یکی از مشهورترین خواننده ها و نوازندهای گیتاری است که دنیای موسیقی پاپ تا بحال بخود دیده است. او که اصلیت لایتن دارد در سال ۱۹۴۵ در پورتوریکو بدنیا آمد و متاسفانه از بدو تولد قربانی بیماری آب سیاه بود و خیلی زود در همان ایام نوزادی بینایی خود را از دست داد.

عدم اعتنا به بی اعتنایی! (II)

آیوز آماتور نبود و در دانشگاه ییل درس خوانده بود و در سالهای واپسین قرن نوزدهم موفق شده بود سمفونی ها، آوازها، موسیقی مجلسی و نیز موسیقی مذهبی کلیسایی تصنیف کند و کنار موسیقیدانانی که در آلمان درس خوانده بودند و به روش متین و محافظه کارانه آهنگسازی می کردند در صلح و صفا به سر برد.

مغالطات ایرانی – اجرای جهانی

یکی از مهمترین معیارهای سنجش کیفیت یک اثر موسیقایی در فضای موسیقی کلاسیک، اجرای چندین باره یک اثر توسط گروه ها و ارکستر های مختلف در اعصار مختلف است. این اعتقاد در بعضی از جوامع مثل کشور ما چنان همه گیر و جا افتاده شده است که به عنوان تنها معیار سنجش کیفیت یک اثر موسیقی کلاسیک به حساب می آید.

هنینگ کراگرود، موسیقیدان اسکاندیناوی (II)

از رویدادهای مهم این فصل می توان به دعوت مجدد از هنینگ برای همکاری با ارکستر سمفونیک بورنماوث و ارکستر هاله نام برد. هنینگ نوازنده مورد علاقه این ارکسترها است. او هم چنین با ارکستر فیلارمونیک SWD و ارکسترهای سمفونیک غرب استرالیا و تاسمانی نیز همکاری داشته است. در ادامه فعالیت هایش در آمریکای شمالی، هنینگ به ارکستر سفونیک تورنتو سری می زند و در رسیتالی در مرکز لینکلن در نیویورک به اجرا می پردازد.