گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

یادی از باقرخان رامشگر (۳)

از صفحات جالبی که باقر خان در این دوره به ضبط می رساند، صفحه تک نوازی پیانوی ایشان است که در گریلی می نوازد به شماره کاتولک ۱۵۵۰۰-۷. باقرخان ۱۱ روی صفحه گرامافون بصورت تک نوازی و ۴ صفحه با میرزا اسدالله خان به صورت همنوازی بدون آواز دارد و یک صفحه با ویلن حسین خان هنگ آفرین و آواز رضا قلی خان.

باقرخان در سفر لندن مجموعاً ۲۸ اثر را نواخته است. از نکات جالب اینکه اولین اثری که به طور قانونی تکثیر شده است، صفحه ای است که از کمانچه باقرخان و آواز طاهرزاده به ضبط رسیده و روی صفحه آرم شیر و خورشید است و نوشته کمانچه باقرخان آواز طاهرزاده. حاجی ابراهیم یوسف اف که وارد کننده کبریت در ایران بوده این صفحات را در اسلامبول (استامبول امروز) کپی کرده و به قیمت نازلی می فروخته که اولین کپی غیرقانونی آثار موسیقی است که متاسفانه تا به امروز هم چنان ادامه دارد.


سفر تفلیس ۱۲۹۳ شمسی


آخرین ضبط از پنج دوره ضبط قاجاریه مربوط به تیم ۵ نفره به سرپرستی درویش خان است. در این سال درویش خان ۴۱ ساله نوازنده تار، اقبال آذر خواننده ۵۱ ساله، سیدحسین طاهرزاده ۳۲ ساله خواننده، عبدالله دوامی ۲۳ ساله خواننده و نوازنده ضرب و باقرخان ۳۹ ساله نوازنده کمانچه عازم تفلیس شدند ولی متاسفانه به دلیل آغاز جنگ جهانی اول ۱۹۱۴ میلادی، تعداد ۲۱ صفحه گرامافون یا ۴۲ روی صفحه بیشتر به ایران نرسیده که باقرخان در این آثار ۱۲ اثر را نواخته بود.

اقبال آذر به همراه باقرخان در صفحه ای به شماره کاتولک ۰۹۸۱۲۱۲، شعر قاآنی را می خواند:

ای لعل دل فریب مگر خاتم جمی

گر یک حدیث مایه تسخیر عالمی

مریم نی ولی ز مسیحای روح بخش

آبستن هزار مسیحا چو مریمی

باقرخان با اقبال آذر ۶ اثر را به ضبط می رساند: ۱- دشتی ۲– بیات کرد ۳– چکاوک ۴- بیداد ۵– ماهور ۶– نوای حسینی.
باقرخان با سید حسین طاهر زاده در صفحه ای با شماره کاتولک ۹۸۲۱۶، شعر سعدی را می خواند:

به سید روی وحشی از تو بگریزد

که در کمند تو راحت بود گرفتاری

و در ادامه، سه گاه، سه گاه زابل، همایون، حاجیانی، غم انگیز و چهارگاه را به ضبط می رساند.
طاهرزاده با باقرخان ۷ اثر را به ضبط می رساند.

باقرخان و عبدالله دوامی در صفحه ای با شماره کاتولک ۹۸۳۳۶، در ماهور ساز و آواز و تصنیفی را ضبط کرده اند. دوامی شعری از سعدی می خواند:

بی‌دل گمان مبر که نصیحت کند قبول

من گوش استماع ندارم لمن یقول

بعد تصانیفی با صدای دوامی اجرا می شود: تصنیف لعبت، تصنیف ادیبی، ماهور و ساقی نامه، تصنیف ابوعطا. باقر خان با دوامی مجموعاً ۶ اثر را به ضبط می رساند و ۲ صفحه نیز به حالت گروهی نواخته و خوانده اند. پس از پایان ضبط های قاجاریه دیگر از باقر خان اثری به ضبط نمی رسد. نکته آنکه باقرخان و میرزا اسدالله خان تنها نوازندگانی هستند که از ۵ دوره ضبط قاجاریه در ۴ دوره آن حضوری فعال داشته اند و سه بار به خارج از کشور رفته اند که نشان از فعالیت چشمگیر آنها در عرصه نوازندگی دارند. در سال ۱۳۰۶ آغاز دوره دوم ضبط صفحات است که در آینده بدان می پردازیم.


منابع و مأخذ


کتاب تاریخ موسیقی حسن مشحون جلد ۲

گذر از آرشیوهای خصوصی

کتاب گلبانگ سربلندی – بهمن کاظمی

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است