گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی به آثار ضبط شده جناب میرزا حسینقلی (۱)

میرزا حسینقلی فراهانی فرزند علی اکبر خان فراهانی در کودکی پدرش را از دست داد و نتوانست از وی در تار نوازی بهره مند گردد و نزد پسر عموی خود آقا غلامحسین و برادر بزرگش میرزا عبدالله تحت تعلیم قرار گرفت و بواسطه مهارت فوق العاده و حافظه قوی و استعداد سرشار، به سرعت در نوازندگی پیشرفت کرد و سرآمد نوازندگان تار شد و مدتی نیز ریاست گروه موسیقی دربار را بعهده داشت.

از جناب میرزا حسینقلی سه دوره صفحات گرامافون به ضبط رسیده که بیانگر استادی و توانمندی ایشان است وی در سن ۶۱ سالگی.

میرزا حسینقلی در سال ۱۲۹۴ در تهران فوت می کند؛ مقبره اش در امامزاده چهارده معصوم میدان شوش واقع است که در باز سازی امام زاده به سال ۱۳۷۲ شمسی از بین رفت.


audio file بخشی از اجرای میرزاحسینقلی را در دستگاه شور بشنوید

ضبط اول در سال ۱۲۸۴ شمسی تهران

بعد از اعطای امتیاز ضبط صفحات گرامافون از طرف مظفر الدین شاه قاجار به کمپانی «گرامافون رکوردر» که در آخرین سال حکومت او بود، به استناد گزارش ماکسیم پیک مسئولیت ضبط به عهده ژنرال آلفرد ژان باتیست لومر
واگذار می گردد که وی نتوانست به تعهدات خود عمل کند، سپس این مسؤولیت به قلی خان شاهی می رسد که مجموعه کاملی از هفت دستگاه به صورت سری صفحات پشت سر هم ضبط می گردد که شور و نوا و سه گاه توسط ایشان (قلی خان شاهی) به ضبط می رسد ولی به دلیل کهولت سن این مسؤولیت به جناب میرزا حسینقلی می رسد که در ادامه ضبط دستگاه همایون، چهارگاه، ماهور و راست پنجگاه توسط جناب میرزا حسینقلی و آواز سید احمد خان به ضبط می رسد که مجموعا ۱۵ روی صفحه گرامافون از تار جناب میرزا حسینقلی به ضبط می رسد.

اولین اثر ضبط شده از تار جناب میرزا حسینقلی تک نوازی است که در دستگاه ماهور گوشه های دلکش و عراق ۱ و ۲ می باشد؛ نکته آنکه کمپانی گرامافون صفحات ضبط شده را به عنوان یک کالای صنعتی در نظر داشته و فروش صفحات و برگشت سرمایه محاسبه می شده در حالی که حتی امروزه سی دی تک نوازی کمتر از کار گروهی با خواننده تولید می گردد مگر آنکه نوازنده از مقام والای استادی کامل برخوردار باشد که اینجا جناب میرزا حسینقلی جایگاه شاخص خود را در عرصه موسیقی گوشزد می کند.

سومین اثر ایشان در ماورالنهر با آواز سید احمد خان است و سپس آذربایجانی و بیات کرد و بعد ضبط سری آواز دستگاه چهارگاه تا پایان مخالف و مغلوب با آواز سید احمد خان به ضبط می رسد، همچنین ۲ تصنیف نیز در چهارگاه با سید احمد خان ضبط شد که به نمونه‌ای از آثار ضبط شده اشاره می گردد.

آواز ماورالنهر شماره کاتالوک ۴۱۲۰۵۵ تار میرزا حسینقلی آواز سید احمد خان بر روی شعر سعدی:

گر کنم بر سر وفات سری

سهل باشد زیان مختصری

ای که قصد هلاک من داری

صبر کن تا ببینمت نظری

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است