آروین صداقت کیش
فسونگر دگرگونه گفتست راز
شنیدن موسیقی همراه دکلمهی شعر (خواه با صدای شاعر خواه با صدای غیر) امروزه عادتی شنیداری است که به مرتبت پیشفرضی رسیده است. حضورش چنان بدیهی و طبیعی است که بی آن هر برخوانی شعر (حتا نمونههای زنده) تا حدودی لخت و ناتمام مینماید. خوانش «چهل رباعی تا خرقان» امیرحسین الهیاری هم از این قاعده مستثنا نیست، موسیقی دارد، موسیقی کیاوش صاحبنسق.
از میان شیوههای گونهگون همنشینی موسیقی و خوانش شعر، از کمرنگترین حضور موسیقی (تنها همچون عامل گریز از سکوت، وصلهی این شعر به دیگری) تا پررنگترین (استفاده از صدای شاعر در جایگاه عنصر موسیقایی حتی با حق ویرایش آکوستیکی)، آهنگساز پیشازاین آوانگاردترین شکل را با سربلندی در قطعهی «در آستانه» آزموده است. پس شگفتآور نیست اگر دیدن نام وی بر هر خوانش انتظاری چیستانگونه برانگیزد که؛ چه ساز کرده است؟ چه تمهیدی اندیشیده است؟
در «چهل رباعی…» موسیقی بنا به ضرورت ساخت و محتوای شعر گامی از پررنگترین امکان بروز خویش پس نشسته است. تمام افت و خیزش تمام پیچ و تابش از برای همراه شدن با جهان شعر است، تا چیزی بر آن بیافزاید. و اینجا بیش از هر چیز ناکجای اسطورهای عیان شده در حکایت و تصویر خرقانی است که دستمایهی کار میشود.
آهنگساز علاقهی شناختهشدهاش به پیوند زدن موسیقی با سطوح ریتمی و ملودیک صدای شاعر و سایههایی بسیار محو از درون رسالات قدیمی موسیقی را برمیگیرد تا دنیای فرم و محتوایی را فرافِکنَد که در یادوارههای شیخ پنهان شده است. جز آن، دغدغهی همیشگی صاحبنسق، بازی زیباشناختی با ادراک آدمی با آشنایی و ناآشناییِ ساختارها ابزاری نیرومند و کارا شده است تا دنیای آشنای ناآشنای خرقان طنینی موسیقایی بیابد.
افزون بر این اگر بر حضور شعر و الزام دنیای آن چشم بپوشیم آن ده کمانِ (۱) ساختهشده ناقوس دگرگونی یا چرخشی مهم را نیز در تاریخچهی سبکشناختی آثار آهنگساز به صدا درمیآورد؛ لحن و بیانی تازه در عین وفاداری به بنیادهای فکری و زیباشناختی پیشین. آیا این دگرگونی پایدار است یا برآمدِ ناگزیر کار بر روی خوانش سوژههای اسطورهای و افسانهای بوده؟ تنها زمان میداند.
پی نوشت
۱- آهنگساز چند رباعی مربوط به هم و موسیقی همبستهاش را چنین نامیده.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «چهل رباعی تا خرقان» دکلمه سرودههای امیرحسن الهیاری با خوانش خود او است. موسیقی کیاوش صاحب نسق نیز در ده قطعه با این دکلمهها همراهی کرده و این مجموعه دلنشین را تشکیل داده.
رباعیها بر اساس ادبیات صوفیانه ایرانی سروده شده و شاعر آنها را تقدیم به ابوالحسن خرقانی نموده. خرقانی از صوفیان و شاعران بزرگ و کهن ایرانی است. موسیقی نیز نه بر اساس دستگاههای امروزی موسیقی ایرانی، بلکه بر اساس موسیقی کهن ایرانی و بعضا با نوازندگی سازهای کهن اجرا شده است. در این آلبوم، موسیقی در پایان هر قطعه تمام نمیشود و تنها با مکثی کوتاه در قطعه بعد به ادامه روند کلی چهل رباعی میپردازد.
۱ نظر