مقدمه ای بر بینارشتگی

نوشته ای که پیش رو دارید، مقدمه ای است از سجاد محرابی (کارشناس دیزاین، نوازنده و سازنده آلات موسیقی) بر مقاله بینارشته ای که توسط رسول صادقی (نوازنده، سازنده و دندانساز) درباره اثرِ دندان ها در تولید سونوریته نی نوشته شده است.

در سده های اخیر در پی پیشرفت همه جانبه ی علوم و بروز تنوع در زیر رده های دانش ها، نیاز به تخصص در یک رشته به وجود آمد. اما همواره موضوعات مشترک در رشته های مختلف محل مداقه و بحث متخصصان علوم بوده است. مثلا چگونگی فعل و انفعالات شیمیایی درون بدن محل برخورد نگاه محققان حوزه های شیمی و زیست شناسی بوده است و این اشتراک موجب تولد دانشی تخصصی به نام بیوشیمی شده است.

چنانکه تعداد موضوعات مشترک علوم مختلفه رو به فزونی گرفت، برای طبقه بندی و اندازه گیری روشن تر، این پدیده را «میان رشته ای» یا «بینا رشته ای» یا «اندررشته‌ای» (Interdisciplinary) نامیده اند. اصطلاح میان رشته ای را اولین بار در دهه ۲۰ میلادی اعضای شورای پژوهش در علوم اجتماعی به کار بردند تا بین رشته های علمی مختلف که به واسطه تخصصی شدن در حال گسستگی روز افزون بودند تلفیق ایجاد شود. (کلاین، ۱۹۹۰ به نقل از اعتمادی زاده و دیگران، ۱۳۸۸: ۲۰)

روش برخورد میان‌رشته‌ای فرصت عبور از مرزهای سنتی رشته‌های گوناگون دانش را در راه رسیدن به نتیجه مطلوب در یک رشته فراهم می‌سازد. به عبارت دیگر، یک حوزه میان‌ رشته‌ای، عبارت است از تلفیق دانش، روش و تجارب دو یا چند حوزه علمی و تخصصی برای شناخت و حل یک مسئله که یک دانش یا یک تخصص به تنهایی توانایی حل آنرا ندارد. دانش طراحی صنعتی نمونه ی بارز میان رشتگی است که محصولات آن تمام جوانب زندگی بشر را در نوردیده است.

آنگونه که پیداست در اولین برخورد با تعریف میان رشتگی، ما با اجتماع و اجماع متخصصان علوم مختلفه برای پاسخ به پرسش میانوند آن علوم روبرو هستیم و لازمه ی یافتن آن پاسخ کار گروهی و رفتار حرفه ای تیمی است.

مسائلی مانند بهداشت نوازندگی، روش علمی فرآوری مواد ساخت ابزار موسیقی، بهینه سازی ابزار موسیقی و… از جمله سوالات بینا رشته ای هستند که پاسخگویی به آنها نیازمند اجماع متخصصان علوم مختلفه است.
در اجتماعی که فعالیت های گروهی خودجوش مخصوصا در حوزه ی هنر ندارد، کمتر شاهد شکل گیری تیم هایی برای پاسخ به سوالات میان رشتگی هستیم و فعالیت میان رشتگی وقتی صورت می گیرد که یک نفر در دو رشته دارای تخصص باشد؛ رفع نقایص ساختمان سازها به عهده ی یک «موسیقیدان-طراح-صنعتگر» است؛ همچنانکه متد های مفید برای آموزش کودکان در موسیقی بومی را یک نفر «موسیقیدان-بوم شناس-روانشناس» باید بنویسد و…

چندی پیش خبری در فضای مجازی مبنی براینکه یکی از استادان با سابقه ی نی به علت انجام عمل ایمپلنت دیگر نمی تواند نی بنوازد منتشر شد. متاثر از آن حال استاد را جویا شدیم و خوشبختانه ایشان خبر را تکذیب کردند. اما روشنگری پیرامون این سوال که آیا عمل ایمپلنت میتواند نواختن نی را مختل کند لازم آمد.

پاسخ به این چالش خود نمونه مشخصی از یافتن راه حل از طریق میان رشتگی است. برای حل این مسئله به یک نوازنده نی و یک دندانساز احتیاج داریم و از قضا در مقاله پیش رو این دو تخصص را در یک نفر مجموع خواهیم دید، به اضافه اینکه نگارنده مقاله «رسول صادقی» مبدع الگوی سه کلید برای افزایش گستره صدای بم به یک اکتاو نیز هست.

او در کنار نوازندگی نی، سالها تجربه دندانسازی دارد و در این سالها شانس ساختن دندان برای نوازندگان نی را نیز داراست؛ از این رو تجربیات میان رشتگی ایشان برای نوازندگان نی می تواند سودمند باشد.

منبع

اعتمادی زاده، هدایت الله و دیگران. ۱۳۸۸. نگاهی کلی به برنامه درسی میان رشته ای. فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی. سال اول، شماره سوم