گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

گفتمان موسیقی ایرانی در فضای عامیانگی (۴)

اینکه قطعات «غیر موزون»، «به شکل باکلام» دارای «ریتمِ برگرفته از وزن یا بحر عروضی شعر» است، که «به صورت آزاد» اجرا می شوند، منسجم نیست: چگونه قطعه های«غیر موزون»، «ریتمِ برگرفته از وزن» را دارند، و مبهم است، چرا که«صورت آزاد»، تعریف نشده است و وضع «قطعات غیر موزون به شکل بی کلام» هم بررسی نشده است، و اصولاً (نثرالنغمات) بمعنی «غیر موزون» نیست. در ادبیات «نثر موزون» شناخته شده است. (گلستان سعدی و (نک جعفرزاده ۱۳۹۶ (۱) وزن در فرم آواز ص ۲۳۴) نکته مبهم دیگر«موسیقی قدیم» است که قدمتش معلوم نیست. در ضمن در این اثر واژه های «دستگاه» و «مقام» هم مترادف هستند. (همچنین در مورد استفاده از واژه «ضرب» برای دو مفهوم مختلفِ نقره یا «بیت» فرنگی و تاکید یا «اکسان» فرنگی نگاه کنید جعفرزاده ۱۳۹۶ ص ۲۰۰)

مجید کیانی در «هفت دستگاه موسیقی ایران»

«بسیاری از گوشه های ردیف که متر آزاد دارند، در ظاهر بی وزن و بی حرکت به نظر می رسند. در حالیکه همه آهنگها ی گوشه ها ردیف با ریتم این موسیقی است که شکل می گیرند و در واقع ریتم است که اساس موسیقی ردیف را تشکیل می دهد. به عبارت دیگر وزن ردیف عامل تعادل احساس و ادراک ملودی است.» (ص ۸۷) «مترآزاد» تعریف ندارد و مبهم است. واژه های «وزن» و «رتیم» مترادف شده اند. «عامل تعادل احساس و ادراک» هم مبهم است (نک جعفرزاده ۱۳۹۶ وزن در فرم آواز ص ۲۳۴)

نورعلی برومند در گفتگو با هرمز فرهت (چهار سی دی، زیر عنوان «درس هایی از استاد نورعلی برومند»

ناشر مؤسسه ماهور ۱۳۸۳) از واژه های «مایه» و «پرده» مترادف با «مقام» و «مُد» و واژه «تیکه» مترادف با «گوشه» استفاده می کند. در این گفتار طولانی (حدود بیش از چهار ساعت) فضای عامیانه گفتمان کاملا محسوس است. به عنوان مثال در تعریفِ «تصنیف» با نقل قول از عارف قزوینی گزارش می شود که «تصنیف ساز یعنی کسی که شعر و آهنگ را خودش بسازه و اون دارای ارزش است. اگر یکی آهنگ بسازد و دیگری شعرش را اون تصنیف حرام زاده است»

محمدرضا لطفی

استاد عزیز و فقید، از جمله اساتیدی بود که اصرار خاصی در عامیانه گویی داشت. برای او عامیانه گویی، نشانه ای بود از گرایش به عوالم «سنتی» و پرهیز از «غرب زدگی» مانند اشخاصی که به «طب سنتی» اعتقاد بیشتری دارند. آقای لطفی به دلایلی که بر ما معلوم نیست به این نتیجه رسیده بودند یا چنین احساسی داشتند که «فواصل دستگاه شور در همه دستگاه ها تکرار می شود و به اِین علت شور دستگاه مادر است». (کتاب ۴ ص ۳۷) همچنین نک به مقاله «رقم مغلطه بر دفتر دانش نکشیم» به همین قلم در ماهنامه هنرموسیقی شماره ۶۰ نوروز ۱۳۸۴

پی نوشت

۱- ارجاع به کتاب «موسیقی ایرانی» شناسی به همین قلم. چاپ دوم انتشارات هنر موسیقی ۱۳۹۶

خسرو جعفرزاده

خسرو جعفرزاده

متولد ۱۳۲۰ همدان – ۱۳۹۸ وین
موزیکولوگ و معمار
khdjzadeh@gmail.com

۱ نظر

بیشتر بحث شده است