بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (XIV)

دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷

، توسط: علیرضا جواهری

پرویز مشکاتیان

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشۀ یقولون با اجرای تار نورعلی برومند

جملات این گوشه در تصویر بالا با حروف مشخص شده اند، حالا حروف مورد نظر را با نغمات نوشته شده در تصویر پایین تطابق دهید.

بشنوید بخشی از «چند مضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که مشاهده می کنید جملات آغازین قطعۀ چندمضراب حجاز کاملا بر اساس گوشۀ یقولون از ردیف میرزاعبدلله اقتباس شده اند و ساختار، ترتیب وترکیب جملات کاملا با هم مطابقت می کنند. حال بخش دیگری از این قطعه را مورد بررسی قرار می دهیم که بر اساس گوشۀ بسته نگار در آواز ابوعطا طراحی و ساخته شده است. ابتدا به قسمتی از گوشۀ بسته نگار در ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشه بسته نگار را با تار نورعلی برومند

حالا به قسمتی از قطعۀ چندمضراب حجاز توجه کنید که کاملا بر اساس نغمات گوشۀ بسته نگار در ردیف موسیقی ملی ایران ساخته و پرداخته شده است.

بشنوید بخشی از «چندمضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

حالا به گوشۀ دیگری از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید. گوشۀ سیخی در آواز ابوعطا.

بشنوید بخشی از گوشۀ سَیَخی با اجرای تار نورعلی برومند

حالا به همین جملات در قطعۀ ضربی ابوعطا توجه کنید و سعی کنید از روی علائم مشخص شده به تشابه ساختاری نغمات پی ببرید. با مرور این جملات می توان به میزان تاثیرپذیری از ردیف های موسیقی ملی ایران در آثار پرویز مشکاتیان پی برد.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که ملاحظه شد جملۀ اجرا شده در این قطعه کاملا با ابتدای گوشۀ سیخی از ردیف میرزا عبدالله تطابق داشته و کاملا برگرفته از آن می باشد. حال به جمله ای دیگر از همین گوشه (سیخی) توجه کنید.

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ سَیَخی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

این جمله را نیز با نغمۀ درج شده در تصویر زیر مقایسه کرده و سعی کنید آن دو را با هم مقایسه کنید. باز هم ملاحظه می شود که ردیف موسیقی ملی ایران تا چه حد در ساخت این اثر تاثیر داشته است.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

به همین ترتیب مشاهده کنید مثال های زیر را و سعی کنید جملات تاثیر گرفته از ردیف را مقایسه کنید. قطعۀ پیش درآمد نغمه در دستگاه چهار گاه و گوشۀ زنگ شتر از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ زنگ شتر را با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از پیش درآمد نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ کرشمۀ زابل دردستگاه چهارگاه و گوشه های کرشمه و نغمه در دستگاه چهارگاه از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ کرشمه با اجرای تار نورعلی برومند

گوشه نغمه

بشنوید بخشی از قطعۀ کرشمۀ زابل را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ نغمه در دستگاه شور و گوشۀ نغمه از ردیف میرزا عبدالله در دستگاه شور.

بشنوید بخشی از گوشۀ نغمه با اجرای تار نورعلی برومند

قسمتی از قطعۀ نغمه از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ گرایلی شستی و هشتری و گوشه های گریلی و هشتری از ضربی گریلی در بخش ضربی های دستگاه شور از ردیف میرزا عبدالله. بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش سوم از ضربی گریلی (هشتری یا اشتری) از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ گریلی با اجرای تار نورعلی برومند

بخش ابتدایی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ گریلی را ساخته پرویز مشکاتیان

بخش پایانی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان و برداشت از هشتری

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای گوشۀ هشتری را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ راز و نیاز در دستگاه همایون و گوشۀ راز و نیاز از ردیف میرزا عبدالله دستگاه همایون. گوشۀ راز و نیاز ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ راز و نیاز با اجرای تار نورعلی برومند

قطعۀ راز و نیاز (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای «راز و نیاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ مقدمۀ مفرح در دستگاه همایون و مقایسۀ آن با رنگ فرح از ردیف میزا عبدالله دستگاه همایون.

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ فرح با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از اجرای گروه عارف تحت عنوان مقدمۀ مفرح (بر اساس رنگ فرح ردیف)

قطعۀ ضربی اصول و مقایسۀ آن با رنگ یا ضربی اصول در ردیف میرزا عبدالله بخش ضربی های شور. ضربی اصول (ردیف میرزا عبدالله)

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ یا ضربی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

ضربی اصول (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از ضربی اصول با اجرای گروه عارف

همچنین توجه کنید به چهارمضراب چهارگاه در مقدمۀ تصنیف صبح است ساقیا که برگرفته از چند گوشه و قطعۀ ضربی از ردیف میرزا حسینقلی و ردیف دورۀ عالی تارنوازی علی اکبر خان شهنازی است.

بشنوید بخشی از چهارمضراب چهارگاه

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

نکاتی درباره امپراتوری جاذبه (VI)

همین طور است اصطلاح آگوگیک که تعریف ارائه شده دارای سه ایراد است، اول آنکه منبعی برای این تعریف ذکر نشده است، دوم آنکه این تعریف یعنی «تغییرات نامحسوس و غیرقابل نمایش سرعت (تمپو) در موسیقی که برای بیان سرزنده موسیقی ضروری است» (بیضایی ۱۳۸۴، ۱۹۷) همان «گستره تمپو (tempo span) و در واقع تغییرات کوچک و ظریف تمپو بدون از دست دادن ضربان اصلی است» (رودلف ۱۳۷۸، ۴۹۸) که قاعدتاً نگاشته هم نمی شود.

دومین دوسالانه جایزه پیانو باربد برگزار می شود

دومین دوسالانه جایزه پیانوی باربد با سرمایه گذاری مجموعه پیانوی باربد و برنامه ریزی و مدیریت مؤسسه فرهنگی-هنری شهرآفتاب و همکاری اساتید برجسته موسیقی کلاسیک کشور ۵ و ۶ اسفندماه در تهران برگزار می شود.

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

ال سیستما، مدلی موسیقی و اجتماعی متولد ونزوئلا (V)

شیوه رهبری بی پیرایه دیِگو مَتوز برخلاف شیوه پرشور و حرارت دودامِل است. او با ژست ها و اشاراتش به موزیسین ها اعتماد و معنا می بخشد. دیِگو می گوید: ” رسالت من آفرینش هیجان در مخاطب است، حضور او نیز به همین دلیل است. هر رهبری فرصت انتقال بینشِ خاصِ خود را به مخاطبانش دارد”.

جایگاه رهبر (I)

دو سال پیش، وقتی ارکستر سمفونیک تهران هنوز از داشتن رهبر دائم محروم بود و در حالتی مشوش و سردرگم به سر میبرد، مطلبی با عنوان”ارکستر بی رهبر” چاپ شد که این مقاله در مورد ارکستری صحبت میکرد که بدون رهبر کار میکند و در سطح مطلوبی به فعالیت میپردازد.

امینی: وفادار آثارش را پارت نویسی می کرده است

صفحاتی که در لیبل دیسکو گراف‌های مثل آقای امیر منصور و آقای شرایلی انجام شده در حوزه موسیقی وجود دارد، مهمترین‌های آن را داریم ولی یکی از مهمترین‌های آن را که نتوانسیم پیدا کنیم، صفحه‌ایی است که در سال ۱۳۰۶ یعنی در سن ۱۷ سالگی در کمپانی پولیفون ریکوردز با تار علی اکبر شهنازی ضبط کرده اند؛ دو صفحه هست که اصلا مجید وفادار تصنیف خوانده با تار شهنازی که متاسفانه آن لیبل صفحه وجود دارد ولی خود صفحه را نداریم و نتوانسیم اثر صوتی آن را پیدا کنیم و در این برنامه رونمایی کنیم ولی بقیه تصنیف‌ها وجود دارد.

کاربرد نظریه آشوب در آهنگسازی (I)

«آشوب عبارت است از تحول نادوره‌ای (غیر تناوبی) پیچیده‌ی یک سیستم دینامیکی غیر خطی در طول زمان که باعث می‌شود سیستم غیر قابل پیش‌بینی و معادل یک فرآیند کتره‌ای (۱) شود. این طرز رفتار نتیجه حساسیتِ نمایی (۲) سیستم‌های دینامیکی نسبت به شرایط اولیه است» (ریگدن ۱۸). واژه‌ی آشوب را در کاربرد امروزینش اولین بار در سال ۱۹۷۵ تییان – ییان لی و جیمز یورکی برای رفتار پیچیده و نادوره‌ای سیستم‌های دینامیکی غیر خطی به کار بردند، ولی اساس این پدیده را هانری پوانکاره در تلاش‌هایی که برای حل مسئله سه جرمی سیاره‌ها به عمل آورد درک کرده بود (۱۸۹۲).

کشته از بس که فزون است کفن نتوان کرد (II)

جا انداختن برخی جملات کتاب اصلی و گاه تحریف مطالب کتاب‌، بدلایل نامعلوم و احتمالاً بر حسب سلیقه یا بی‌اطلاعی. در فصلنامۀ موسیقی ماهور ترجمه‌ و تلخیصی از یکی از فصول کتاب مورد بحث یعنی فصل مربوط به صادق‌جان؛ نوازنده‌ و متحول‌کننده‌ی تار آذربایجانی منتشر شده است. (صادق‌جان اسداُغلی، ترجمه و تلخیص فرهود صفرزاده، ماهور، ش ۶۸، تابستان ۱۳۹۴، صص ۹۸-۱۰۱) این مقاله با وجود اینکه تلخیصی از یک فصل همان کتاب بوده، حاوی مطالبی است که در کتاب ترجمه‌شده وجود ندارد.

سخنرانی روح الله خالقی درباره وضعیت رادیو تهران (I)

تابستان سال ۱۳۸۶، با تلفن دکتر سیف الله وحیدنیا به دیداری فراخوانده شدم. برادر زاده وحید دستگردی، تنها یک نشانی داد و گفت شما را جای بدی نمی برم. حق با دکتر وحیدنیاست. بسیاری از شخصیت های بی مانند زمان حاضر را تا آنجا که فرصتمان اجازه می داده است با لطف او و با هم دیدار کرده ایم. ساعت ۵ عصر زنگ خانه بزرگی در زعفرانیه را به صدا در می آورم. خودم را معرفی می کنم و در باز می شود. دکتر سیف الله وحیدنیا بر پلکان آن سوی حیاط پر گل و پر درخت ایستاده است. چاق سلامتی که می کنیم می گوید: “اینجا خانه نسیم اردکانی است” می گویم: “بله ولی ایشان از شاگردان وحید است، من گمان می کردم که ایشان درگذشته باشند” حیرتا و شگفتا.

ضیائی: در اروپا سازگران با اصول آکوستیک آشنا هستند

رضا ضیایی احتمالا تنها ایرانی مستر لوتیر دنیاست. او سازسازی را از سال ۱۳۷۰در ایران آغاز کرده و پس از گذراندن دوره هایی در پایتخت سازسازی دنیا یعنی شهر کرمونای ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی؛ از سال ۲۰۰۷ دارای عنوان مستر لوتیر شده است. ضیایی در سفرهایی که به تهران دارد، به آموزش، تحقیق و ساخت سازهای گروه خانواده ویولون و همینطور تحقیق در زمینه تکامل سازهای ایرانی می پردازد. رضا ضیایی دارای مطالب فراوانی در زمینه سازسازی، فیزیک آکوستیک مربوط به سازها، مطالبی مربوط به استیل نوازندگی، چوب شناسی، تاریخ سازسازی ایتالیا و … است که بیشتر آنها در مجله های الکترونیکی به انتشار رسیده است. ضیایی هم اکنون مشغول به آموزش تخصصی سازهای خانواده ویولون در تهران می باشد. با او به گفتگو مینشینیم در باره وضعیت سازسازی در ایران و اروپا

نی هفت بند و شیو های نوازندگی آن (I)

در بین انواع سازهای بادی ایرانی که از قدیم مورد استفاده قرار می گرفته مانند، مزمار، نرم نای، درازنای، سرنا و… تنها امروزه نی توانسته در موسیقی ایرانی و در کنار دیگر سازهای کلاسیک ایرانی مثل تار، سنتور، سه تار و کمانچه قرار بگیرد و به اصطلاح یک تنه نقش سازهای بادی را در ارکستر ایرانی ایفا کند.

فرنگیس علیزاده و موسیقی نو (II)

من جوانان را تشویق می کنم که در زندگی خود به دنبال هدفی باشند و سخت در پی رسیدن به آن هدف تلاش کنند.آنها باید زبانهای مختلفی را یاد بگیرند و دید بازی نسبت به پیشرفتهای دنیا و اختراعات جدید داشته باشند. آنها هرگز نباید احساس کنند که در چهارچوبی محدود هستند. دنیا بسیار بزرگ است و اطلاعات و تکنولوژی بسیار سریع جلو می روند. جوانها باید همیشه آماده یادگیری چیزهای جدید باشند.

گفتگو با زوکرمن (II)

«خیلی زود به من فهمانده شد که اگر خودت را وقف یک برنامه منظم بلند مدت نکنی، به جایی نخواهی رسید و می دانید چه شد؟ این اتفاق افتاد. بله، من در خیابان های نیویورک چیزهایی آموختم. باور کنید که من خیلی خوش شانس بودم که آن اطلاعات را از محیطم جذب می کردم و نه از کتاب های درسی. بیشتر از اینکه در کلاس های مزخرف درس حاضر شوم در تمرین ها و کنسرت ها شرکت می کردم. نمی توانستم سر کلاس بشینم. [یک حس] بسیار بسیار وحشتناک داشتم… واقعا نمی توانم تحمل کنم که کسی بخواهد معنی “دو ضربدر…” را توضیح بدهد، برایم مهم نیست. این چیزی نیست که من دنبالش هستم. مشروط شدم چون بر اساس برنامه کلاس درس نمی خواندم.»