بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (XIV)

دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷

، توسط: علیرضا جواهری

پرویز مشکاتیان

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشۀ یقولون با اجرای تار نورعلی برومند

جملات این گوشه در تصویر بالا با حروف مشخص شده اند، حالا حروف مورد نظر را با نغمات نوشته شده در تصویر پایین تطابق دهید.

بشنوید بخشی از «چند مضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که مشاهده می کنید جملات آغازین قطعۀ چندمضراب حجاز کاملا بر اساس گوشۀ یقولون از ردیف میرزاعبدلله اقتباس شده اند و ساختار، ترتیب وترکیب جملات کاملا با هم مطابقت می کنند. حال بخش دیگری از این قطعه را مورد بررسی قرار می دهیم که بر اساس گوشۀ بسته نگار در آواز ابوعطا طراحی و ساخته شده است. ابتدا به قسمتی از گوشۀ بسته نگار در ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشه بسته نگار را با تار نورعلی برومند

حالا به قسمتی از قطعۀ چندمضراب حجاز توجه کنید که کاملا بر اساس نغمات گوشۀ بسته نگار در ردیف موسیقی ملی ایران ساخته و پرداخته شده است.

بشنوید بخشی از «چندمضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

حالا به گوشۀ دیگری از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید. گوشۀ سیخی در آواز ابوعطا.

بشنوید بخشی از گوشۀ سَیَخی با اجرای تار نورعلی برومند

حالا به همین جملات در قطعۀ ضربی ابوعطا توجه کنید و سعی کنید از روی علائم مشخص شده به تشابه ساختاری نغمات پی ببرید. با مرور این جملات می توان به میزان تاثیرپذیری از ردیف های موسیقی ملی ایران در آثار پرویز مشکاتیان پی برد.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که ملاحظه شد جملۀ اجرا شده در این قطعه کاملا با ابتدای گوشۀ سیخی از ردیف میرزا عبدالله تطابق داشته و کاملا برگرفته از آن می باشد. حال به جمله ای دیگر از همین گوشه (سیخی) توجه کنید.

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ سَیَخی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

این جمله را نیز با نغمۀ درج شده در تصویر زیر مقایسه کرده و سعی کنید آن دو را با هم مقایسه کنید. باز هم ملاحظه می شود که ردیف موسیقی ملی ایران تا چه حد در ساخت این اثر تاثیر داشته است.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

به همین ترتیب مشاهده کنید مثال های زیر را و سعی کنید جملات تاثیر گرفته از ردیف را مقایسه کنید. قطعۀ پیش درآمد نغمه در دستگاه چهار گاه و گوشۀ زنگ شتر از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ زنگ شتر را با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از پیش درآمد نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ کرشمۀ زابل دردستگاه چهارگاه و گوشه های کرشمه و نغمه در دستگاه چهارگاه از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ کرشمه با اجرای تار نورعلی برومند

گوشه نغمه

بشنوید بخشی از قطعۀ کرشمۀ زابل را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ نغمه در دستگاه شور و گوشۀ نغمه از ردیف میرزا عبدالله در دستگاه شور.

بشنوید بخشی از گوشۀ نغمه با اجرای تار نورعلی برومند

قسمتی از قطعۀ نغمه از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ گرایلی شستی و هشتری و گوشه های گریلی و هشتری از ضربی گریلی در بخش ضربی های دستگاه شور از ردیف میرزا عبدالله. بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش سوم از ضربی گریلی (هشتری یا اشتری) از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ گریلی با اجرای تار نورعلی برومند

بخش ابتدایی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ گریلی را ساخته پرویز مشکاتیان

بخش پایانی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان و برداشت از هشتری

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای گوشۀ هشتری را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ راز و نیاز در دستگاه همایون و گوشۀ راز و نیاز از ردیف میرزا عبدالله دستگاه همایون. گوشۀ راز و نیاز ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ راز و نیاز با اجرای تار نورعلی برومند

قطعۀ راز و نیاز (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای «راز و نیاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ مقدمۀ مفرح در دستگاه همایون و مقایسۀ آن با رنگ فرح از ردیف میزا عبدالله دستگاه همایون.

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ فرح با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از اجرای گروه عارف تحت عنوان مقدمۀ مفرح (بر اساس رنگ فرح ردیف)

قطعۀ ضربی اصول و مقایسۀ آن با رنگ یا ضربی اصول در ردیف میرزا عبدالله بخش ضربی های شور. ضربی اصول (ردیف میرزا عبدالله)

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ یا ضربی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

ضربی اصول (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از ضربی اصول با اجرای گروه عارف

همچنین توجه کنید به چهارمضراب چهارگاه در مقدمۀ تصنیف صبح است ساقیا که برگرفته از چند گوشه و قطعۀ ضربی از ردیف میرزا حسینقلی و ردیف دورۀ عالی تارنوازی علی اکبر خان شهنازی است.

بشنوید بخشی از چهارمضراب چهارگاه

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

پیرگلو: نسبت به گذشته افت داشتیم

در آن زمان من هم ماندم و به هر حال یک سری مسائل خانوادگی هم بود، برادرم فوت شده بود و دختراشان را باید نگه می داشتم، مادرم هم که سرطان گرفته بودند و فوت کردند، این شد که فعلا دیگر ماندگار شدم.

ویژگی‌های رابطه‌ی موسیقی و برآمدن دولت-ملت مدرن در ایران (VI)

این گواه کوتاه نشان می‌دهد پیش از تولد دولت-ملت مدرن هم تصوری از یک فرهنگ موسیقایی که بتوان آن را «موسیقی ایرانی» خواند در مراکز اصلی شهری، یعنی تجمع‌گاه‌های قدرت و ثروت، وجود داشت. با یک جستجوی سردستی نیز دست‌کم تا میانه‌ی دوره‌ی قاجار می‌توان پیشینه‌ی چنین مفهومی را عقب برد. برخلاف نمونه‌های اروپایی در ایران این زبان موسیقایی نه تنها ممنوع (۲۵) یا گمشده نبود بلکه حمایت‌شده و رسمی هم بود. موسیقی دستگاهی افزون بر تمایز بسیار روشن از موسیقی اروپایی، به قدر کافی از همتایانش، یعنی حوزه‌های موسیقایی عربی و ترکی نیز فاصله گرفته بود.

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

سراج به نفع کودکان و جوانان میخواند

کنسرت حسام الدین سراج به همراه گروه بیدل در در روز نهم مهرماه در اریکه ایرانیان برگزار میشود. این برنامه به همت موسسه “تعالی” و شرکت “سل فا” به مناسبت روز بزرگداشت مولانا برگزار میشود. این برنامه اولین کنسرت تهران حسام الدین سراج، پس از جلوگیری از برگزاری کنسرت او در کرمانشاه است.

زنان موسیقی یا سوپر مدل های تبلیغاتی

چندیست ویدئوهایی در شبکه های مجازی دست به دست می شوند که علی رغمِ تمام محدودیت های سیاسی و اجتماعی و مذهبی، نشان از فعالیت های گسترده بانوان در عرصه موسیقی دارند. نگارنده در نوشته حاضر به هیچ روی قصد ندارد با نگاهِ مردسالارانه با فعالیت بانوان در این عرصه برخورد کند بلکه سعی دارد با ریزبینی و بدونِ تعارفاتِ معمول و خودسانسوری به بیانِ حقایق بپردازد.

سه خبر کوتاه

نورا جونز (Norah Jones) در برنامه زنده تلویزیونی که شب گذشته (۱۵ ژانویه) به نفع قربانیان سونامی برگزار شد ترانه We’re all in this thing together را خواند. تمام منافع و کمکهای اهدایی این برنامه ۲ ساعته که در ایستگاه تلویزیونی شبکه NBC در استودیو یونیورسال اجرا و پخش شد، برای انجام امور بین المللی به صلیب سرخ اهدا شد.

موسیقی آفریقای جنوبی (III)

یکی از شاخه های مارابی، کوئلاست که موسیقی آفریقای جنوبی را در دهه پنجاه قرن بیستم به جایگاهی جهانی رساند. موسیقی کوئلا نام خود را از کلمه ای به زبان زولو (قبیله ای در آفریقای جنوبی) به معنی «بالا رفتن» گرفته است و همچنین اشاره ای است به ماشین های ون پلیس که کوئلا-کوئلا نامیده می شدند. این نوع موسیقی مورد استقبال نوازندگان خیابانی در شهرهای آلونک نشین قرار گرفت. سازِ موسیقی کوئلا، نی لبک (Penny Whistle) بود که هم ارزان قیمت و ساده بود و هم می توانست به صورت سولو یا در آنسامبل نواخته شود.

درجه و رنگ

حتما” تابحال از خود این سئوال را پرسیده اید که چگونه با وجود آنکه یک ترمپت تنها سه کلید دارد می تواند ملودی های بسیار زیبا با تعداد زیادی نت را اجرا کند؟

مغالطات ایرانی – آکوردهای ایرانی

ایجاد روشی برای هارمونیزه کردن موسیقی ایرانی، از دیرباز مورد منازعه اهالی موسیقی ایرانی بوده است؛ بعضی به ایجاد هارمونی برای موسیقی ایرانی بر اساس شیوه ای نزدیک به هارمونی تیرس اعتقاد دارند، بعضی شیوه های دیگری را برگزیده یا ابداع کرده اند و عده ای دیگر به کلی با هارمونیزه کردن موسیقی ایرانی موافق نیستند.

گزارش جلسه یازدهم «کارگاه آشنایی با نقد موسیقی» (II)

«نشانه‌ی زبانی رابطه‌ی بین یک چیز و یک نام نیست، بلکه رابطه‌ای است بین یک مفهوم و یک الگوی صوتی. الگوی صوتی به واقع از نوع صوت نیست؛ زیرا صوت چیزی مادی (فیزیکی) است. الگوی صوتی پنداشت روانشناختی شنونده از صوت است آن گونه که از طریق حواس دریافت می‌کند. این الگوی صوتی را فقط از آن جهت می‌توان “مادی” تلقی کرد که بازنمود دریافت‌های حسی ما هستند.» (سوسور ۱۳۷۸: ۶۴)

گزارش از نقد آلبوم عطاریه (I)

همزمان با بزرگداشت روز عطار (شیخ فریدالدین محمدعطار نیشابوری) آلبوم موسیقی «عطاریه» در فرهنگ سرای ارسباران رونمایی شد. در این برنامه، در کنار رونمایی از این آلبوم، بزرگداشتی برای عطار نیشابوری با سخنرانی دکتر محمد بقایی (ماکان) و نقد آلبوم توسط علیرضا میرعلی نقی و سجاد پورقناد به همراه اجرای زنده بخش هایی از آلبوم به اجرا رسید.

ارول گارنر، ترانه میستی و جز استاندارد

برای نوشتن شرح حال نوازنده ای که بیش از هر چیز به “آن کسی که میستی – Misty – را ساخته” شهرت دارد، بد نیست ابتدا کمی درباره ترانه جز استاندارد و اهمیت آن بگوییم، زیرا این ترانه که موسیقی آن- به قصد اجرای بدون کلام – در سال ۱۹۵۴ توسط پیانیستی به نام ارول گارنر ساخته و سپس اشعار آن توسط جانی برک (Johnny Burke) سروده شد، یک ترانه جز استاندارد به شمار میرود.

شب سنتی ایرانی – شب صمیمیت و مراقبه

آهنگسازان غربی همواره برانند که اجراهای خود را با تکیه بر ضوابط خاص مربوط به نتها، حرکات و ضربها به یادماندنی گردانند. باستثنای تکنوازیها، نوشتن موسیقی بشکل انفرادی شیوه مرسومی برای این آهنگسازان بشمار نمی آید. در موسیقی سنتی ایرانی اما موزیسینها همچون نوازنده گان جاز بداهه می نوازند البته تنها پس ازسالها مطالعه و ممارست رپرتوارهای تثبیت شده.