بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (XIV)

دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷

، توسط: علیرضا جواهری

پرویز مشکاتیان

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشۀ یقولون با اجرای تار نورعلی برومند

جملات این گوشه در تصویر بالا با حروف مشخص شده اند، حالا حروف مورد نظر را با نغمات نوشته شده در تصویر پایین تطابق دهید.

بشنوید بخشی از «چند مضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که مشاهده می کنید جملات آغازین قطعۀ چندمضراب حجاز کاملا بر اساس گوشۀ یقولون از ردیف میرزاعبدلله اقتباس شده اند و ساختار، ترتیب وترکیب جملات کاملا با هم مطابقت می کنند. حال بخش دیگری از این قطعه را مورد بررسی قرار می دهیم که بر اساس گوشۀ بسته نگار در آواز ابوعطا طراحی و ساخته شده است. ابتدا به قسمتی از گوشۀ بسته نگار در ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشه بسته نگار را با تار نورعلی برومند

حالا به قسمتی از قطعۀ چندمضراب حجاز توجه کنید که کاملا بر اساس نغمات گوشۀ بسته نگار در ردیف موسیقی ملی ایران ساخته و پرداخته شده است.

بشنوید بخشی از «چندمضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

حالا به گوشۀ دیگری از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید. گوشۀ سیخی در آواز ابوعطا.

بشنوید بخشی از گوشۀ سَیَخی با اجرای تار نورعلی برومند

حالا به همین جملات در قطعۀ ضربی ابوعطا توجه کنید و سعی کنید از روی علائم مشخص شده به تشابه ساختاری نغمات پی ببرید. با مرور این جملات می توان به میزان تاثیرپذیری از ردیف های موسیقی ملی ایران در آثار پرویز مشکاتیان پی برد.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که ملاحظه شد جملۀ اجرا شده در این قطعه کاملا با ابتدای گوشۀ سیخی از ردیف میرزا عبدالله تطابق داشته و کاملا برگرفته از آن می باشد. حال به جمله ای دیگر از همین گوشه (سیخی) توجه کنید.

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ سَیَخی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

این جمله را نیز با نغمۀ درج شده در تصویر زیر مقایسه کرده و سعی کنید آن دو را با هم مقایسه کنید. باز هم ملاحظه می شود که ردیف موسیقی ملی ایران تا چه حد در ساخت این اثر تاثیر داشته است.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

به همین ترتیب مشاهده کنید مثال های زیر را و سعی کنید جملات تاثیر گرفته از ردیف را مقایسه کنید. قطعۀ پیش درآمد نغمه در دستگاه چهار گاه و گوشۀ زنگ شتر از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ زنگ شتر را با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از پیش درآمد نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ کرشمۀ زابل دردستگاه چهارگاه و گوشه های کرشمه و نغمه در دستگاه چهارگاه از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ کرشمه با اجرای تار نورعلی برومند

گوشه نغمه

بشنوید بخشی از قطعۀ کرشمۀ زابل را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ نغمه در دستگاه شور و گوشۀ نغمه از ردیف میرزا عبدالله در دستگاه شور.

بشنوید بخشی از گوشۀ نغمه با اجرای تار نورعلی برومند

قسمتی از قطعۀ نغمه از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ گرایلی شستی و هشتری و گوشه های گریلی و هشتری از ضربی گریلی در بخش ضربی های دستگاه شور از ردیف میرزا عبدالله. بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش سوم از ضربی گریلی (هشتری یا اشتری) از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ گریلی با اجرای تار نورعلی برومند

بخش ابتدایی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ گریلی را ساخته پرویز مشکاتیان

بخش پایانی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان و برداشت از هشتری

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای گوشۀ هشتری را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ راز و نیاز در دستگاه همایون و گوشۀ راز و نیاز از ردیف میرزا عبدالله دستگاه همایون. گوشۀ راز و نیاز ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ راز و نیاز با اجرای تار نورعلی برومند

قطعۀ راز و نیاز (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای «راز و نیاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ مقدمۀ مفرح در دستگاه همایون و مقایسۀ آن با رنگ فرح از ردیف میزا عبدالله دستگاه همایون.

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ فرح با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از اجرای گروه عارف تحت عنوان مقدمۀ مفرح (بر اساس رنگ فرح ردیف)

قطعۀ ضربی اصول و مقایسۀ آن با رنگ یا ضربی اصول در ردیف میرزا عبدالله بخش ضربی های شور. ضربی اصول (ردیف میرزا عبدالله)

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ یا ضربی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

ضربی اصول (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از ضربی اصول با اجرای گروه عارف

همچنین توجه کنید به چهارمضراب چهارگاه در مقدمۀ تصنیف صبح است ساقیا که برگرفته از چند گوشه و قطعۀ ضربی از ردیف میرزا حسینقلی و ردیف دورۀ عالی تارنوازی علی اکبر خان شهنازی است.

بشنوید بخشی از چهارمضراب چهارگاه

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تحقیقی درباره باربد؛ موسیقیدان دوره ساسانی (VII)

نخچیرگان به مجموع الحان سی گانه ی باربد شامل می شد. باربد آفریننده ترانه های نوروزی نیز به شمار می رود. از این ترانه ها می توان به فرخ روز، سروستان، ارغنون، لبینا اشاره کرد. آثار باربد را موسیقیدانان قرون بعدی چون شعبه، جنس، آوازه، و شاخه های مهم مقام ها توضیح و توصیف کرده اند، عبدالقادر مراغه ای در مقاصد الالحان ماهیت تاریخی و موسیقی لحن و آثار باربد را خاطرنشان نموده و آن را زمینه دوره اول تشکیل مقام ها شمرده است.

گزارشی از سخنرانی آروین صداقت کیش در سمینار «موسیقی و امر دراماتیک» (IV)

صداقت‌کیش ادامه داد: در امر دراماتیک اما این گونه نیست و درون و بیرون با هم یکی می‌شوند. اگر اجازه دهید مثالی در مورد امر هنری بزنم. کسانی که تئاتر بازی می‌کنند رابطه‌شان با متن نمایشی درونی است. یعنی نمی‌توانیم این رابطه را به درونی و بیرونی تقسیم کنیم و بگوییم این شخصیت واقعا وجود دارد و آن شخصیت فقط روی صحنه وجود دارد، همه‌شان وجود دارند. بنابراین این نظام باید با یکدیگر یکی و ادغام شده باشد. اگر به موضوع دادن پول به فروشنده به عنوان یک کنش برگردم، نمی‌توانیم بگوییم الان بیرون این نظام ارتباطی هستیم و نظام داخلی آن با نظام بیرونی‌اش متفاوت است. اگر کسی هم از بیرون به این رویداد نگاه کند فقط در حال نگاه کردن به یک کنش است و مانند موضوع داستان نیست که نتواند داخل آن شود، او هم می‌تواند وارد این کنش شود و مرزی ندارد.

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

ادوارد الگار، آهنگساز انگلیسی (XIV)

موسیقی پس از این قسمت، به ضرب سه – چهار وارد میشود تا شنونده را برای شنیدن صحنه ی دراماتیک ایمان آوردن جرونتیوس آماده سازد. این ایمان آوردن، یک صحنه ی پر از اشتیاق است نه یک نیایش زاهدانه! “به نظرم جرونتیوس هم کسی مثل ما بوده، نه یک انسان مقدس و یا یک کشیش. او یک گناهکار بوده. به خاطر همین من این قسمت را از آواهای کلیسایی مملو نساختم بلکه از نت هایی بسیار زمینی و سراسر شور و اشتیاق استفاده کردم”. این ها قسمت هایی از گفته های الگار به دوست خود جاگر می باشد.

افت کیفیت در جشنواره های موسیقی نواحی

جشنواره های موسیقی نواحی، با دو هدف معرفی و شناسایی موسیقی نواحی و نیز حمایت از راویان اش برگزار می شود. این جشنواره ها به دلایل متعددی از جمله وجود امکانات مالی و اجرایی و نیز وجود مخاطب علاقمند، در شهرهای بزرگ برگزار می شود ولی برپایی این جشنواره ها، همیشه یکی از مسائل چالش برانگیز از نظر اتنوموزیکولوژی بوده است. چرا که حضور راویان موسیقی نواحی در شهرهای بزرگ، آنها را در فضا و موقعیتی غیر از فضای اجرایی همیشگی آنها در منطقه زندگی شان قرار می دهد و همین تغییر موقعیت باعث ایجاد تفاوت هایی در کیفیت اجرایی می شود. این تغییرات می تواند شامل:

نگاهی به کتاب «موسیقی و سازهای موسیقی نظامی»

دفتر پژوهش های فرهنگی در تهران، هفتمین اثر از مجموعه «فرهنگ و مردم» خود را به پژوهشی در موسیقی و سازهای موسیقی نظامی در دوره قاجار اختصاص داده است. این پژوهش توسط علی بلوکباشی و یحیی شهیدی صورت پذیرفته است. این کتاب که در واقع، گزارشی است تاریخی، مصور و مستند درباره چگونگی شکل گیری و دگرگونی ها در موسیقی و نوع سازهای موسیقی در قشون قاجار، در ده گفتار تدوین شده است.

سلطانی: اگر مواظب نباشیم در نوستالوژی غرق میشویم

قبل از پاسخ به سؤالتان باید بگویم که بین رمانتیزم و تغزل تفاوت وجود دارد و با دو تعبیر می شود آن ها را بیان کرد، یکی براساس دال ها و دیگر براساس مدلول هاست. اگر منظورتان تغزل است باید اشاره کنم که گرچه موسیقی بدون انسان ساکن است، اما فکر می کنم زیباست که هر دو را فدای عشق کنیم. البته اگر صرفاً رمانتیزم مدنظرتان است، بهتر است که موسیقی را هنگام خلق به عهده ی خودش بگذاریم.

کنسرت زمستان؛ اثری فروتر از انتظار (I)

قدم از قدم برداشتن در هوای تیره و سنگین موسیقی روزگار ما، کار توان فرسایی است. بخصوص که این قدم در راستای برگزاری کنسرت برداشته شود و این دشواری ها وقتی به مشکل تبدیل می شوند که سرپرست گروه موسیقی مرتکبِ ! انتخاب خواننده ی زن هم شده باشد. لاجرم پیش از هر گونه نگاه منتقدانه به کنسرت زمستان، باید به آقای حمید متبسم و گروه مضراب تبریک و خسته نباشید گفت. اما با وجود همه ی اینها نقد منصفانه ی آثار هنری همیشه و در هر وهله ای از شرایط اجتماعی می تواند به بهبود کیفیت آثار، از جنبه های گوناگون یاری ببخشد.

تأملی بر عملکرد ارکستر «هنگام» و کنسرت اخیرش (I)

نوشته ای که پیش رو دارید، نقدی است بر اجرای ارکستر هنگام شیراز به رهبری روزبه تابنده (نوازنده سنتور، ویولون کلاسیک، رهبر) که توسط آرش اسماعیلی (مدرس پیانو، تئوری و مبانی موسیقی) نوشته شده است.

رویای عشق

از موسیقی رمانتیک بسیار صحبت کرده ایم چرا که در کشور ما نیز همانند سایر نقاط جهان این سبک از موسیقی در میان سایر سبکهای موسیقی کلاسیک طرفداران بیشتری دارد. شاید دلیل اصلی آن توانایی بیشتر هنر رمانتیک در برقراری ارتباط با احساسات و عواطف انسانی بخصوص با خود هنرمند است بطوری که معلول همواره جلوگر حالات روحی و شخصیت صاحب اثر است.

طراحی سازها (II)

در زمینه سازهای موسیقایی، از زمان عود و چنگ موسیقی دان معروف Orpheus که اغلب تصور می شد دارای یک نیروی رقیق سحرآمیز ویژه می باشند، نوعی مقاومت یا مخالفت فعال والبته نه تنها ذهنی، به ویژه در ماهیت محافظه‌کار نوازنده، با پذیرش این واقعیت وجود دارد که یک شیء یا موضوع حساسی وابسته به عواطف و احساسات، از قبیل یک ساز می‌تواند دست‌کم وتا حدودی نتیجه یک واسطه غیرحسی و مکانیکی و قطعاً فرا انسانی، نظیر محاسبات ریاضی باشد. نکته جالب آن‌که از منظر حامیان این عقیده، مسائل جدای از این عامل ذهنی، روندی است توام با قیاس از میزان موفقیت سازنده این سازها در تطبیق دو جریان متضاد که عموماً در جهت عکس یکدیگر واقع‌اند.

دسته بندی و زمان بندی: ادراک متر (XIII)

گودوی بیشتر به «اشیا» موسیقیایی و چگونگی درک آنها تاکید دارد و به صورت واضحی توضیحات خود را به بعد متریک یا ریتمیک مرتبط نمی کند. توضیح مشخص تری از سوی تاد مطرح گشته است که «تئوری “sensory-motor” ریتم، ادراک زمان و القای بیت» را به صورت زیر شرح داده است:

هیجان یک اجرای جدید “کنسرت نی‌نوا” (I)

اجرای مجدد یک قطعه در فضای موسیقی‌ای که آهنگسازی، به مفهوم یک فرآیند آفرینشی از پیش تعیین شده جزء سنت‌های رسمی و از خصوصیات اصلی آن به حساب نمی‌‌آید، اتفاقی جالب و هیجان انگیز است. این هیجان زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم مدت زمانی بسیار طولانی شنوندگان به نوعی با استبداد موسیقایی تنها اجرای موجود کنار آمده‌اند.