بررسی برخی ویژگی های ساختاری آثار پرویز مشکاتیان (XIV)

دوشنبه ۱۶ مهر ۱۳۹۷

، توسط: علیرضا جواهری

پرویز مشکاتیان

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشۀ یقولون با اجرای تار نورعلی برومند

جملات این گوشه در تصویر بالا با حروف مشخص شده اند، حالا حروف مورد نظر را با نغمات نوشته شده در تصویر پایین تطابق دهید.

بشنوید بخشی از «چند مضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که مشاهده می کنید جملات آغازین قطعۀ چندمضراب حجاز کاملا بر اساس گوشۀ یقولون از ردیف میرزاعبدلله اقتباس شده اند و ساختار، ترتیب وترکیب جملات کاملا با هم مطابقت می کنند. حال بخش دیگری از این قطعه را مورد بررسی قرار می دهیم که بر اساس گوشۀ بسته نگار در آواز ابوعطا طراحی و ساخته شده است. ابتدا به قسمتی از گوشۀ بسته نگار در ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

بشنوید بخشی از گوشه بسته نگار را با تار نورعلی برومند

حالا به قسمتی از قطعۀ چندمضراب حجاز توجه کنید که کاملا بر اساس نغمات گوشۀ بسته نگار در ردیف موسیقی ملی ایران ساخته و پرداخته شده است.

بشنوید بخشی از «چندمضراب حجاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

حالا به گوشۀ دیگری از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید. گوشۀ سیخی در آواز ابوعطا.

بشنوید بخشی از گوشۀ سَیَخی با اجرای تار نورعلی برومند

حالا به همین جملات در قطعۀ ضربی ابوعطا توجه کنید و سعی کنید از روی علائم مشخص شده به تشابه ساختاری نغمات پی ببرید. با مرور این جملات می توان به میزان تاثیرپذیری از ردیف های موسیقی ملی ایران در آثار پرویز مشکاتیان پی برد.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

همانطور که ملاحظه شد جملۀ اجرا شده در این قطعه کاملا با ابتدای گوشۀ سیخی از ردیف میرزا عبدالله تطابق داشته و کاملا برگرفته از آن می باشد. حال به جمله ای دیگر از همین گوشه (سیخی) توجه کنید.

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ سَیَخی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

این جمله را نیز با نغمۀ درج شده در تصویر زیر مقایسه کرده و سعی کنید آن دو را با هم مقایسه کنید. باز هم ملاحظه می شود که ردیف موسیقی ملی ایران تا چه حد در ساخت این اثر تاثیر داشته است.

بشنوید بخشی از ضربی ابوعطا (صبح مشتاقان) را ساخته پرویز مشکاتیان

به همین ترتیب مشاهده کنید مثال های زیر را و سعی کنید جملات تاثیر گرفته از ردیف را مقایسه کنید. قطعۀ پیش درآمد نغمه در دستگاه چهار گاه و گوشۀ زنگ شتر از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی دیگر از گوشۀ زنگ شتر را با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از پیش درآمد نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ کرشمۀ زابل دردستگاه چهارگاه و گوشه های کرشمه و نغمه در دستگاه چهارگاه از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ کرشمه با اجرای تار نورعلی برومند

گوشه نغمه

بشنوید بخشی از قطعۀ کرشمۀ زابل را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ نغمه در دستگاه شور و گوشۀ نغمه از ردیف میرزا عبدالله در دستگاه شور.

بشنوید بخشی از گوشۀ نغمه با اجرای تار نورعلی برومند

قسمتی از قطعۀ نغمه از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ نغمه را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ گرایلی شستی و هشتری و گوشه های گریلی و هشتری از ضربی گریلی در بخش ضربی های دستگاه شور از ردیف میرزا عبدالله. بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش دوم ضربی گریلی از ردیف میرزا عبدالله

بخش سوم از ضربی گریلی (هشتری یا اشتری) از ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ گریلی با اجرای تار نورعلی برومند

بخش ابتدایی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان

بشنوید بخشی از قطعۀ گریلی را ساخته پرویز مشکاتیان

بخش پایانی قطعۀ گریلی شستی و هشتری از پرویز مشکاتیان و برداشت از هشتری

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای گوشۀ هشتری را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ راز و نیاز در دستگاه همایون و گوشۀ راز و نیاز از ردیف میرزا عبدالله دستگاه همایون. گوشۀ راز و نیاز ردیف میرزا عبدالله

بشنوید بخشی از گوشۀ راز و نیاز با اجرای تار نورعلی برومند

قطعۀ راز و نیاز (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از قطعۀ اجرای «راز و نیاز» را ساخته پرویز مشکاتیان

قطعۀ مقدمۀ مفرح در دستگاه همایون و مقایسۀ آن با رنگ فرح از ردیف میزا عبدالله دستگاه همایون.

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ فرح با اجرای تار نورعلی برومند

بشنوید بخشی از اجرای گروه عارف تحت عنوان مقدمۀ مفرح (بر اساس رنگ فرح ردیف)

قطعۀ ضربی اصول و مقایسۀ آن با رنگ یا ضربی اصول در ردیف میرزا عبدالله بخش ضربی های شور. ضربی اصول (ردیف میرزا عبدالله)

بشنوید بخشی از گوشۀ رنگ یا ضربی اصول با اجرای تار نورعلی برومند

ضربی اصول (پرویز مشکاتیان)

بشنوید بخشی از ضربی اصول با اجرای گروه عارف

همچنین توجه کنید به چهارمضراب چهارگاه در مقدمۀ تصنیف صبح است ساقیا که برگرفته از چند گوشه و قطعۀ ضربی از ردیف میرزا حسینقلی و ردیف دورۀ عالی تارنوازی علی اکبر خان شهنازی است.

بشنوید بخشی از چهارمضراب چهارگاه

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

تعطیلی برنامه های موسیقی به دلیل شیوع کرونا

لغو مجدد کلیه فعالیت های هنری در سراسر کشور، طی اطلاعیه جدیدی از وزارت ارشاد تا یک هفته دیگر اعلام شد. در پی شیوع ویروس کرونا و جهت پیشگیری از گسترش آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در توافق و تصمیم مشترک با وزارت بهداشت، طی اطلاعیه ای کلیه کنسرت ها، اجراهای تئاتر، اکران سینمایی و دیگر تجمعات هنری را تا تاریخ جمعه نهم اسفندِ جاری ملغی اعلام و محمد الهیاری، مدیر کل دفتر موسیقی این خبر را رسما ابلاغ کرد.

واکاوی نظری موسیقی امبینت (IX)

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

«گام کاسته»

از گامهای مهمی که در موسیقی جز بکار برده می شود گامی است که بنام کاسته یا Diminished معروف است. این گام بر خلاف گام ماژور معمولی که از هفت نت تشکیل شده است از از توالی هشت نت که یکی درمیان فاصله بین آنها پرده و نیم پرده است درست می شود. به بیان دیگر ترکیب نتهای C-D-Eb-F-Gb-Ab-A-B-C یک گام کاسته روی پایه C درست می کند.

پهلوگرفته بر ساحل اقیانوس موسیقی ایران (VIII)

مجموعه ۱ تا ۴ برای آواز است و پیانو. مجموعه شماره ۵ برای کر خانم‌ها و آنسامبل و سولو است. مجموعه شماره ۷ برای آواز و ارکستر است و مجموعه شماره ۸ برای آواز و آنسامبل است و مجموعه شماره ۹ برای فلوت و ویلن‌سل است. یعنی اساساً سازی است.

پابلو کازالز حامی صلح جهانی

” یک رهبر ارکستر موفق در وحله اول باید مفسر بزرگی باشد، مهم ترین نکته درک کامل اثری است که تصمیم به اجرای آن دارید. دستیابی به کمال در هر زمینه ای، نتیجه تلاش مداوم و بی وقفه است، یک رهبر ارکستر علاوه بر تمرین های بسیار همواره باید نکته جدید قابل ارائه ای داشته باشد. توانایی برقراری ارتباط با نوازندگان و انتقال حس به آنان از بزرگترین ویژگی های یک رهبر ارکستر است. اینکه چگونه می توان تک تک نوازندگان را متقاعد کرد تا در جهت رسیدن به هدف مورد نظر رهبر، تمام توانایی خویش را به کار گیرند.

بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راک ردیف میرزاعبدالله (VII)

از میان دانگ‌هایی که در تصویر پیشین نمایش داده شده‌اند، به‌استثنای دانگ M1 و تتراکرد رـ سل بالا‌دسته، سایر دانگ‌ها در گوشه‌های راک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نکته هنگامی جالب‌تر می‌شود که بدانیم اینها، دارای فواصل متغیری نیز هستند و با لحاظ‌کردن این تغییرات، می‌توان شش دانگ مختلف را در راک شناسایی کرد. این دانگ‌ها عبارت‌اند از:

نگرشی به تجدد طلبی در هنر و فرهنگ ایرانِ قرن بیستم (XXIV)

از ادامه دهندگان راه وزیری و خالقی در آهنگسازی، قبل از حسین علیزاده، حسین دهلوی و فرامرز پایور هم آثاری عرضه کرده اند که بیشتر آمیخته ای از موسیقی شرقی و غربی هستند و معروفیت و مقبولیت چندانی نیافته اند. از پویندگان تجدد و از نسل جوانترها، بعد از علیزاده باید از حمید متبسم نام برد. او که از همراهان گروه عارف و شیدا بود بعد از انقلاب در آلمان به فعالیت پرداخت. قطعه «ونوشه» ساخته او برای سه تار و ارکستر سازهای ایرانی نمونه ای ارزنده از موسیقی هارمونیک ایرانی بدون آواز و شعر، با سازها و در مایه ها و مقام های ایرانی است که با دوستان و همکاران سابق از نوازندگان عارف و شیدا اجرا شده است. (نوار «بامداد» انتشارات سروش) تجربه این کار نشان داد که تجدد راهی نیست که شخصی یا گروهی به تنهایی در آن راه افتاده و با موفقیت آن را ادامه دهد. این بخش اساسی از تجدد در موسیقی در تنگنایی گرفتار است، که چنین ویژگی هایی دارد:

زنان و موسیقی (IV)

به طرز عجیبی دو خواننده مشهور اُپرا، ماری-لوییز دِمَتَن (Marie-Louise Desmatins)، متولد ۱۶۷۰، و لَ موپَن (La Maupin دوشیزه دُبینی Mlle d’Aubigny) متولد همین دوره، هر دو بسیار جوان، یکی در سن سی و هشت سالگی و دیگری در سن سی و هفت سالگی در سال های ۱۷۰۸ و ۱۷۰۷ فوت کردند.

کنسرت شادروان در تالار اندیشه

مهیار شادروان (خواننده و مدرس آواز) ۲۸ اردیبهشت ماه جاری همراه با گروه موسیقی طیفور در تالار اندیشه به روی صحنه می رود. شادُروان که از شاگردان برجسته استاد محسن کرامتی است در تشریح این برنامه گفت: برنامه در دو بخش اجرا می شود. بخش اول شامل اجرای همنوازان تنبور است و بخش دوم که من با گروه همراه می شوم، در آواز دشتی تنظیم شده و شامل آواز، تصنیف و قطعات ضربی خواهد بود. سرپرست گروه و آهنگساز گروه طیفور سید حمید اعتماد نیا است که سالها با این گروه اجراهای موفقی داشته اند.

درباره «سلوک» (II)

در انتخابِ سازها در این اثر، غیر از نقشِ رنگ آمیزی و محدوده ی صوتی و تکنیک های خاصِ هر ساز، نقشِ ایجادِ بافت و چندصدایی به طورِ جدی مدِنظر بوده است. به این ترتیب، مسأله ی تنظیمِ قطعات، از دیگر مواردی بوده که آهنگساز در آن جسارت به خرج داده است؛ چرا که در قریب به اتفاقِ نمونه های موجود از موسیقیِ حوزه ی ایرانی-عربی-ترکی که مبتنی بر پایه های موسیقیِ قدیم هستند، اجراها به صورت هتروفونیک هستند؛ یعنی تمامِ سازها و آواز ملدی واحدی را، البته هر کدام به سلیقه خود و با ظرایفِ ویژه اجرا می کنند. اما این که چند خطِ ملدیک بر روی هم و به موازاتِ هم حرکت کنند در قدیم معمول نبوده است.

صالحی: برای دومین بار کنسرتو ویولون چایکوفسکی را اجرا می کنم

از یازده سالگی ویولون را با آقای سیاوش ظهیرالدینی آغاز کردم. من یکسال با ایشان کار کردم و بعد با آقای علی رئیس فرشید هم یکسال و نیم کار کردم و بعد خودم کار کردم. جمعا دو سال و نیم در ایران کلاس ویولون رفتم تا اینکه در سال ۱۳۸۱ در تاجیکستان به دانشگاه رفتم.

اسکات برادلی، آهنگساز جاودانه تام و جری

در سال ۱۹۳۴ شرکت MGM تصمیم گرفت که به عرصه در حال رشد انیمیشن و کارتون سازی وارد شود اما شجاعت این را نداشت که واحد ساخت تصاویر متحرک خود را پایه گذاری کند. در عوض آن ها برنامه های انیمیشنی را از شرکت هیوگ هارمن/رادولف آیزینگ خریداری کردند (نام شرکت هارمن-آیزینگ نوعی بازی با کلمات به حساب می رفت). اسکات بردلی که سابقه کار با دیزنی را داشت در کنار کارل استالینگ در هارمن-آیزینگ کار می کرد. اسکات بردلی (Scott Bradley) در ۲۶ نوامبر ۱۸۹۱ در راسلویل آرکانزاس به دنیا آمد و شاید هنوز مشهورترین آهنگساز انیمیشن جهان باشد.