گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگرشی به تجدد طلبی در هنر و فرهنگ ایرانِ قرن بیستم (۲۴)

از ادامه دهندگان راه وزیری و خالقی در آهنگسازی، قبل از حسین علیزاده، حسین دهلوی و فرامرز پایور هم آثاری عرضه کرده اند که بیشتر آمیخته ای از موسیقی شرقی و غربی هستند و معروفیت و مقبولیت چندانی نیافته اند. از پویندگان تجدد و از نسل جوانترها، بعد از علیزاده باید از حمید متبسم نام برد. او که از همراهان گروه عارف و شیدا بود بعد از انقلاب در آلمان به فعالیت پرداخت. قطعه «ونوشه» ساخته او برای سه تار و ارکستر سازهای ایرانی نمونه ای ارزنده از موسیقی هارمونیک ایرانی بدون آواز و شعر، با سازها و در مایه ها و مقام های ایرانی است که با دوستان و همکاران سابق از نوازندگان عارف و شیدا اجرا شده است. (نوار «بامداد» انتشارات سروش) تجربه این کار نشان داد که تجدد راهی نیست که شخصی یا گروهی به تنهایی در آن راه افتاده و با موفقیت آن را ادامه دهد. این بخش اساسی از تجدد در موسیقی در تنگنایی گرفتار است، که چنین ویژگی هایی دارد:

از یک طرف: عده زیادی از نوازندگان درجه یک – دانا و توانا – لازم هستند. این عده باید با هم توافق و تفاهم موسیقایی و انسانی داشته باشند و برای اجرای چنین اثری بیشتر و با دیسپلین تمرین کنند که از طرف دیگر فروش آن به علت همان عادت های شنیداری که اشاره شد از سی دی های ترانه و آواز به مراتب کمتر است. به عبارت دیگر دست زدن به چنین کاری یا با خواهش و تمنا از دوستان و همکاران – بدون دستمزد در خور- برای یک بار عملی است یا با احتمال زیاد با ضرر مالی همراه است و آهنگسازانی مانند علیزاده و متبسم هر از گاهی چنین کاری را تقبل می کنند و نشان می دهند که موسیقی و آهنگساز ایرانی چنین قابلیت هایی را دارند. اما در این راه باید پشتیبانی جامعه هنری یا حداقل با بخش عمده ای از لایه های جامعه (به ویژه لایه روشنفکر و دانشور) همراه باشند و سیاست فرهنگی و دولتی با در نظر گرفتن بودجه کافی برای تشکیل و نگهداری یک ارکستر سازهای ایرانی با افراد لایق و حقوق و مزایا مکفی، از آن حمایت کند.

راه سوم (موسیقی بین المللی) و ارکستر سمفونیک هم بعد از مدتی دوباره راه اندازی شد بدون موفقیت های جالب و چشم گیری و دور از هر نوع گرایشی به تجدد، به فعالیت و اجرای برنامه های دولتی مشغول است. نادر مشایخی (آهنگساز در حیطه موسیقی مدرن و تا قبل از آن ساکن وین) فقط چند ماهی رهبری ارکستر را به عهده داشت و تلاش کرد تا بین ارکستر سمفونیک و موسیقی مدرن پلی بر پا سازد اما فاصله این دو (ارکستر سمفونیک و موسیقی مدرن) آنچنان دور بود که مصالح موجود کفاف ندادند و توفیق حاصل نشد، هرچند که در این زمان کوتاه برای اولین بار ارکستر سمفونیک تهران موفق شد در خارج از کشور و در برلین و وین برنامه ای مدرن اجرا کند.

خسرو جعفرزاده

خسرو جعفرزاده

متولد ۱۳۲۰ همدان – ۱۳۹۸ وین
موزیکولوگ و معمار
khdjzadeh@gmail.com

۱ نظر

بیشتر بحث شده است