فرهنگ اسلامی و پیدایش موسیقی چند صدائی در اروپا (۳)

از طرف دیگر این باور که آهنگ های دو صدائی لِه اونینوس، تحت تاثیر کُرال گرگوریانی (۸ م) ساخته شده باشد نه منطقی است و نه می توان علتی برای آن تصور نمود. چرا که اگر فرم ملودی یک آواز مذهبی گرگوریانی، آنطور که ویلی آپل آن را تعریف کرده، (۵) مانند یک قوس باشد که ملودی به حالت موج دار به راس آن صعود کرده و دوباره نزول می کند، مشکل می توان باور کرد که این شکل سرمشق آهنگ دو صدائی که روندی بدون جهت گیری خاص دارد، بوده باشد.

۲- قبل از تحقیقات مفصل والتر کروگر، محققین موسیقی که ذهنیات شان تحت تاثیر مفاهیمی مانند «اصالت موسیقی» عمل می کرد، به ندرت به شک و تردید که در مورد کلامی و آوازی بودن یا سازی بودن، موسیقی قرون وسطی، به خصوص اورگانوم وجود دارد، می پرداختند. مدارکی که تا آن زمان توسط ایوان روکست (Yvonne Rokseth)، پیر آبی (Pierre Auby) و محققین دیگر فرانسوی منتشر شده بودند مورد توجه قرار نگرفته بودند. (۶)

بدون اینکه به مقوله اجرای موسیقی در قرون وسطی وارد شویم، فقط به چند نکته که به فرضیه های اساسی ای که در اینجا مطرح شده و مربوط هستند اشاره می کنم. اگر قبول کنیم که اورگانوم ملیسماتیک در عمل نتیجه جنبی تبادلات مفصل فرهنگی بین شرق و غرب بوده است، مسئله آوازی یا سازی بودن موسیقی در قرون وسطی خود به خود حل می شود. زیرا سرمشق های احتمالی شرقی اکثراً مدل هایی هستند که موسیقی آنها به ساز خاصی وابسته نیست. برای آواز خوانِ شرق نزدیک و میانه تفاوتی ندارد که آواز آزاد از ریتم او را سازی همراهی کند یا نکند. قسمت های سازی که ریتمیک هم هستند جدا از آواز برای رقص و تحرک می باشند و عملکردی مطابق با دیسکانت اواخر قرون وسطی (آوازهای مذهبی ریتمیک که توسط گروه و لابلای کانتوس- آواز مذهبی موزون- در کلیسا اجرا می شده) دارند.

۳- تا به حال سهم بزرگ مجادلات در مورد تاثیرپذیری از موسیقی شرق به مقوله تئوری موسیقی اختصاص داشته است. چراکه محققین موسیقی به علت کمبود دلائل کتبی از موسیقی عملی حاضر نبوده اند که حتی وجود تاریخیش را قبول داشته باشند. جالب توجه است که تمایل به این وضعیت با کارهای هنری جرج فارمر شدت تحقیقات علمی موسیقی دقیقاً از پایگاه تحقیق مقایسه ای وارد عمل شود، طنین موسیقی به یک سند علمی تبدیل می شود و جای کارنامه های تئوریسین ها را که در عمل بیشتر به استثنا ها پرداخته اند، خواهد گرفت.

به همین ترتیب نت نگاری تاریخی هم در اوایل به وضعیت عمومی و عملی موسیقی توجه نداشته و بیشتر به جنبه های خاص موسیقی پرداخته است. برای ما مشکل است که بدانیم که صدای واخوان (Borduns) در قرون وسطی تا چه اندازه مورد استفاده یافته است. چرا که او به منابع کتبی بیشتر اعتماد داشت تا به موسیقی زنده و عملی. آنگاه که بوده چرا که اجرای آن چنان بدیهی است که به نوشتن و یادداشت احتیاجی نبوده است. حتی محققین زمان حال هم در نت نگاری نمونه های تاریخی نوشتن صدای واخون را از قلم انداخته اند.

پی نوشت

۵-
“W. Apel” در مقاله:

Gregorian Chant , Bloomington 1958 , S. 249

۶ – “W. Krueger” در مقاله:

Zum Organum des Codex Calixtinus , Die Musikforschung 17 (1964) , S. 232