بهروز مبصری
ضبط اول از کمانچه باقرخان – تهران ۱۲۸۴ شمسی
باقر خان در این صفحه در سن سی سالگی است. اولین اثر ضبط شده از کمانچه باقرخان در مایه بیات ترک است به شماره کاتولک ۱۶۰۱۰؛ روی دوم صفحه نیز باقی بیات ترک همراه با رنگ است. اما اولین اثر خود با آواز را با صدای علی خان نایب السلطنه را در صفحه ای با شماره کاتولک ۱۲۶۶۵-۳ به ضبط می رساند.
در این صفحه تصنیف «ای نفس خرم باد صبا» با رنگ باقرخان اجرا شده است. باقرخان با کمانچه خود به همراه علی خان نایب السلطنه ۳ اثر را به ضبط می رساند سپس با آواز آقا غفار پنج اثر را به ضبط می کند. همچنین با آواز سید احمدخان ساوه ای سارنگی چهار اثر را در همایون به ضبط می رساند. باقر خان در سال ۱۳۸۴ شمسی در ضبط اول در تهران چهارده اثر را با کمانچه خود به ضبط می رساند.
ضبط پاریس ۱۲۸۶ شمسی
به پیشنهاد هامبارسون که به دنبال امتیاز نمایندگی فروش صفحات گرامافون در ایران بود، با سرمایه گذاری و شراکت هنرمندان موسیقی و بستن اولین قرارداد ضبط صفحه با کمپانی، تیم پنج نفره ای به سرپرستی جناب میرزا حسینقلی شکل گرفت. اعضای این تیم عبارت بودند از جناب میرزا حسینقلی نوازنده تار ۵۰ ساله، میرزا اسدالله خان حدود ۶۰ ساله نوازنده تار و سنتور، میرزا سید احمدخان خواننده ۵۳ ساله، باقر خان نوازنده کمانچه ۳۲ ساله و محمدباقر نوازنده ضرب حدود ۳۲ ساله معروف به باقر لبو.
متاسفانه به دلیل آغاز جنگ های داخلی مربوط به استبداد صغیر که سه سال بطول انجامید، این صفحات به ایران نمی رسد و آنچه تا کنون مشاهده شده تنها ۸ عدد صفحه گرامافون است که بوسیله خود هنرمندان به ایران آورده شده در دوره اخیر محقق ارجمند جناب محمدرضا شرایلی، سفری به پاریس داشته و تعدادی فایل را به ضبط رسانده که باقیمانده صفحات پاریس است و تعدادشان انگشت شمار است و هنوز به صورت رسمی مشخصات این آثار اعلام نشده و این پژوهشگر همچنان به دنبال باقی صفحات می باشند اما آنچه تا کنون مشاهده شده است، همان ۸ عدد صفحه است که باقر خان در ۵ اثر آن نواخته است که سه اثر آنرا اعضای گروه با هم می نوازند و می خوانند.
در صفحه ای با شماره کاتولک ۱۹۰۲ از کمپانی گلبوس، باقرخان با آواز سیداحمد خان اشعاری از باباطاهر را در گوشه گیلکی اجرا می کند:
نسیمی کزین آن کاکل آید
مرا خوشتر ز بوی سنبل آید
چو شب گیرم خیالت را در آغوش
سحر از بسترم بوی گل آید
مجموع آثار ضبط پاریس با کمانچه باقرخان ۵ روی صفحه می باشد.
ضبط لندن ۱۲۸۸ شمسی
یک تیم ۸ نفره به سرپرستی درویش خان ۳۷ ساله نوازنده تار، میرزا اسداله خان حدود ۶۰ ساله نوازنده تار و سنتور، باقرخان ۳۴ ساله نوازنده کمانچه، سیدحسین طاهرزاده ۲۷ ساله خواننده، رضاقلی نوروزی (نظمیه – شام بیاتی) خواننده حدود ۳۵ ساله، اکبرخان فلوتی ۳۰ ساله (که برادر حسین خان هنگ آفرین نوازنده ویولن ۳۲ ساله است)، حبیب الله مشیرهمایون شهردار ۲۷ ساله نوازنده پیانو، در لندن به ضبط صفحاتی مبادرت می نمایند و آثار نفیسی را از خود به یادگار می گذارند.
اولین اثر باقرخان در لندن به شماره کاتولک ۱۲۰۵۸-۷ با آواز رضا قلی خان نوروزی که در گوشه راک است و شامل تصنیف راک و رنگ راک، تصنیف همایون، تصنیف گیلکی، تصنیف بلبلی و تصنیف راک عبدالله است. باقرخان با رضا قلی خان مجموعاً ۸ اثر به ضبط می رساند.
همچنین باقرخان با آواز سیدحسین طاهرزاده آثاری ضبط می کند که اولین اثر با آواز طاهرزاده در گوشه رهاب به شماره کاتولوک ۱۲۱۰۹-۷ و سپس شوشتری – منصوری، همایون است. باقرخان مجموعاً پنج اثر را با آواز طاهرزاده به ضبط می رساند.
در صفحه ای با شماره کاتولک ۱۲۰۱۹-۷، در آواز دشتی، باقرخان به سیدحسین طاهرزاده با کمانچه جواب آواز می دهد و طاهرزاده شعری از فروغی بسطامی و باباطاهر را می خواند:
دل در اندیشه آن زلف گره گیر افتاد
عاقلان مژده که دیوانه به زنجیر افتاد
خدا را ساربان آهسته میران
که من و امانده این قافله هستم
۱ نظر