گفتگوی هارمونیکمحتوای این مقاله بخشی از دروس ارائه شده در شهریورماه ۱۳۹۷ در کارگاه رضا ضیائی (RZW) توسط رضا ضیائی است که فرشاد شالپوش آن را گردآوری و تدوین کرده و امیر خمسه ویراستاری آن را بر عهده گرفته است. متن کامل و دیگر مقالات مرتبط در آرشیو کارگاه موجود است.
زه وار به عنوان بخشی از ساختار ویولن، عاملی مهم و اثرگذار در افزایش استحکام ساختمان بدنه، تحت اثر نیروهای ایستا و نیز در حین ارتعاشات، می باشد و نقشی بسزا در کیفیت مکانیکی و صوتی ساز ایفا می کند: جلوگیری از جابجایی کلافها تحت اثر نیروهای وارده از صفحه بواسطۀ انتقال نیروها به بلوک ها، تقویت کیفیت اتصال صفحات به ساختمان کلافها و تقویت مقاومت لبه های صفحات با توجه به وجود کانال سه زه در این نواحی، از جمله وظایف مهم زه وار می باشد.
برای دستیابی به حد مطلوب در رابطه با تمامی مباحث ذکر شده، چگونگی اعمال مجموعه ای از فاکتورهای کمی و کیفی از جمله: انتخاب چوب، نحوۀ برش، نحوۀ کاهش ضخامت، ابعاد، نحوۀ خمش و جاگذاری و اتصال به بدنۀ کلافها، از اهمیت بالایی برخوردار است که درک و انجام صحیح هریک، جز بواسطۀ کاربرد دانش و تجربه و ایجاد پرسش هایی در ذهن سازنده در رابطه با چرایی ها و چگونگی ها و نحوۀ ارتباط این مباحث با یکدیگر میسر نمی گردد.
در این مقاله، به جهت آشنایی بیشتر با نقش زه وار در ساختمان ویولن و چرایی وجود آن و تأثیر آن بر ویژگی های مکانیکی و آکوستیکی ساز، فرایند اجرای زه وارها از مرحلۀ خمش تا اتصال به ساختمان کلافها مرور می شود و سعی می گردد تا در این میان به نکات و مباحث اصلی اجرایی و تئوری در رابطه با زه وار پرداخته شود.
در آغاز، طول زه وارهای کالیبره شده را با توجه به طول محل قرارگیری هریک بر روی کلاف های ناحیۀ بالا، پایین و وسط برش می دهیم. بهتر است طول اولیۀ زه وارها از مقدار نهایی اندکی بیشتر باشد.
تمامی زه وارها تحت فرایند خمش به فرم محل قرارگیری خود بر روی کلافها در می آیند.
سپس با قرار دادن زه وار بر روی لبۀ کلاف و تعیین نقاط انطباق با دیوارۀ بلوکها، اضافات طولی آنها را برش می دهیم.
زاویۀ مقاطع زه وار را در انطباق با لبۀ دیواره بلوک ها تنظیم می کنیم.
سپس زه وار را بصورت خشک (به چسب آغشته نباشد) در جای خود قرار می دهیم و با گیره به دیوارۀ کلاف مهار می کنیم تا وضعیت اتصال به دیواره کلاف و بلوک ها بازبینی شود و اگر ایرادی مشاهده شد، برطرف گردد. در ادامه زه وار را به چسب آغشته می کنیم و به کلاف می چسبانیم.
فرایند اتصال زه وارهای ناحیه میانی در مقایسه با نواحی بالا و پایین مقداری متفاوت است. بطور کل، زه وارهای خم شده به مرور زمان و تحت تغییرات رطوبت میل به باز شدن دارند. در زه وارهای بالا و پایین با توجه به قرار گیری زه وار بین دو بلوک و عدم امکان حرکت بدلیل وجود کلاف در مسیر باز شدن، این میل منجر به تغییرات حاد در زه وار نمی گردد. اما در زه وار ناحیه میانی، که از دو سو توسط بلوک مهار نشده است و راستای باز شدن آن به گونه ای است که منجر به فاصله گرفتن در دو انتها از دیوارۀ کلاف می شود، این میل می تواند موجب گردد تا زه وار از دیوارۀ کلاف جدا شود. در نتیجه کانالی داخل بلوکها حفر می شود و انتهای زه وار در داخل کانال قرار می گیرد تا تغییرات مهار گردد.
همانگونه که گفته شد، در این بخش کار ما با فرایند خم کردن زه وارها آغاز می شود. در حالت ایده آل، انتظار می رود که ارتفاع و ضخامت تمامی زه وارها با یکدیگر برابر باشد. اما گاه برای رفع نواقص موجود در ساختمان کلافها، به عنوان مثال عدم یکدستی در ضخامت و چگالی و یا خطاهای موجود در فرم که می تواند موجب تضعیف اتصال صفحه به ساختمان کلافها و برهم خورد تعادل در عملکرد مکانیکی و ارتعاشی ساز گردد، می توان با ایجاد تنوع در ساختار فیزیکی و ابعاد زه وارهای نواحی مختلف، تا حدی این نقایص را رفع کرد.
۱ نظر