گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

تحقیقی درباره باربد؛ موسیقیدان دوره ساسانی (۶)

نمونه اولین چکامه در منظومه درخت آسوریک آمده که تا زمان ما حفظ شده است. باربد را بزرگترین شخصیت ناقل فهلویات به شمار آورده اند. یکی از شکلهای معمول شعری و موسیقی زمان باربد پتواژه بوده است. پتواژه از دو واژه پت و واژه یعنی سخن بزرگ تشکیل شده متن آن از اشعار ستایشی و وصفی ترکیب یافته، بیشتر به قصیده های منبعده ی اسلامی شباهت داشت.

ابوهلال عسکری (الصناعت الشعر) راجع به سروده های این دوران نوشته: سرود ها عبارتی است که دارای سجع و از جنس نثر سرود خسروانی یا خسروی و کیخسروی نثر مسجع در مدح خسروپرویز بوده و از اختراعات فهلبد (باربد) است.

ترکیب و ساخت سلسله شعری خسروانی ابتدا از شعر هجایی فراهم آمده و باربد متن قسمتی از آنها را از گاثاهای زردشت انتخاب می کرده است. از بررسی منابع آشکار می شود که سلسله خسروانی از هفت قسم، سروده های دارای موضوع های متنوع، یعنی گنج عروس، گنج باد آورد (با نام گنج شیطان نیز معمول است) گنج افراسیاب، گنج فریدون، گنج ساخته و گنج گاو عبارت بوده است. شهرت و توانایی باربد نه تنها در ایران زمین توصیف و تصویر شد، بلکه سحر هنر او زیب و زینت نوشته های ادبی، موسیقی در هند انشا شده نیز گردیده. مسعودی نوشته است: خسروانی برای استادان این فن قانون مطلق به شمار میرفت، دیگران از این تصنیف باربد منبعد با شیوه های خاص خوشه چینی کرده اند. ثعالبی نیشابوری می گوید: در واقع خسروانی به چند داستان اطلاقمی شده است.

دهخدا در معنی خسروانی می گوید: نام لحنی است از مصنفات باربد و آن نثری بوده است مسجع مشتمل بر دعای خسرو و مطلقا نظم در آن بکار نرفته و این لحن داخل سی لحن مشهور نیست که اگر داخل باشد سی و یک می شود و شیخ نظامی سی و یک آورده است وسی و یکم همین را نام برده. نوعی از سرود مسجع به طور نثر که باربد در مجلس خسروپرویز گفتی بر دعا و ثنای آن پادشاه. بسیاری از رامشگران دوران خلافت خود را شاگرد معنوی باربد و ناقلان آثارش می دانسته اند.

بنا به گفته بوعلی سینا چنین برمی آید که او نیز متذکر خسروانی باربد شده و راجع به الحان القدیمیه، خسروانیات، فارسیات که هرکدام دارای اوزان و ضرب ویژه ای بوده اند، توضیحاتی ارائه داده است. فعالیت باربد در تیسفون بسیار پر ثمر و با برکت بوده است. چنانکه ابن جاحظ و ابن ندیم اشاره کرده اند: او در تیسفون به مرتبه شاه رامشگران رسید و دستان و لحن های عجیب و موثری ساخت و نوروزیه ی او مردم ایرانی و عرب را مثل خسروانی سرشار و شاداب سرور گردانید. باربد و همکارانش برای علاقمندان و مشتاقان شکار که ایشان را نخچیرباز می گفتند، سلسله سرودهای عجیبی آفرید و سرود نخچیرگان نمونه ای از آنها است.

مسعود پورقریب

مسعود پورقریب

۱ نظر

بیشتر بحث شده است