محمود مشهودی
شهرستان نوش آباد
آیین هوربابایی در نوش آباد در شب های سیزدهم، چهاردهم و به ویژه پانزدهم ماه رمضان توسط کودکان انجام می شود و شعرهایی مشابه آیین هوم بابا در درگر مناطق کاشان همچون آران و بیدگل خوانده می شود. تا حدود سی سال پیش گاهی به جای این شعرها، سوره شمس توسط سر دسته خوانده می شد و اعضای گروه حرف آخر هر آیه (ها) را ۳ بار تکرار می کردند:
سر دسته «وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا… وَالْقَمَرِ إِذَا تَلاهَا…»
بچه ها: «ها ها ها» (۱۲)
استان قم
مراسم «اوهی اوهی» یکی از رسوم مردم قم در ماه رمضان، برگزاری جشن اوهی اوهی بود که در شب تولد امام مجتبی (ع) از سوی مردم به خصوص جوانان به پاداشته می‌شد؛ در این شب مردم سرور و شادمانی می‌پرداختند و چوب بازی و پایکوبی از جمله کارهایی بود که در این شب انجام می‌شد.
استان کردستان
مطابق فقه شافعی در منطقه کردستان باید یک نفر معتمد هلال ماه را رویت کرده و بعد از رویت و اجازه مجتهد با خواندن «مرحبا مرحبا یا شهر رمضان، مرحبا مرحبا یا شهر تسبیح و التهلیل و تلاوت القرآن مرحبا، مرحبا مرحبا یا شهر الخیر و البرکت و الاحسان مرحبا» آغاز ماه رمضان را به مردم اعلام کند؛ مطابق این سنت دیرین خواندن مرحبا تا ۱۵ روز اول ماه رمضان انجام شده و از شب شانزدهم در این دعا به جای «مرحبا»، «الوداع» به کار می‌رود. (۱۳)
استان گلستان
قوم ترکمن
این مراسم در ترکمنستان، یک روز مانده به نخستین روز ماه مبارک رمضان و یا سومین روز از این ماه برگزار می‌شود و برگزاری آن را به معنای «استقبال از این ماه» و راه افتادن دسته‌ها را «جارچی حلول ماه مبارک رمضان» می‌دانند، اما در بین ترکمن‌های ایران، این مراسم در پانزدهمین روز از ماه مبارک رمضان برگزار می شود و مراسم «یارمضان» را به معنای «یاری رمضان» (نیمه ی ماه رمضان) می‌دانند و بر این باورند که دسته‌ها به مقابل درِ خانه‌ها می‌روند و با خواندن فضیلت‌های این ماه و اعلام این که نیمی از ماه مبارک سپری شده، مردم را تشویق به ادامه‌ی امساک و روزه داری می‌نمایند.
پس از پایان یافتن مراسم، صاحب خانه انعامی به نماینده آن دسته می‌دهد. شکل انعام متفاوت است و بستگی به وضعیت مالی آن خانه دارد اما غالباً پول نقد، آرد، شیرینی، شکر و امثالهم است. به نظر نگارنده، گرفتن انعام از سوی هر خانه ـ که در ابیات سرخوان از آن به نام «یارمضان زکاتی» (زکات یارمضان) یاد می‌شود ـ شاید با واجب بودن پرداخت زکات فطر (فطریه) برای هر خانواده بی‌ربط نباشد. به عبارت دیگر، خانواده‌ها با دادن انعام به دسته‌ها، به نوعی فطریه را نیز پرداخت می‌کنند تا اگر به هر شکلی نتوانند در پایان ماه مبارک آن را پرداخت نماید، به لحاظ شرعی مشکلی نداشته باشند. البته همچنانکه متذکر شدیم، این نظر و برداشت نگارنده است و جنبه‌ی فقهی ندارد و علمای دین شاید نظری دیگر در باره‌ی این موضوع داشته باشند.
پی نوشت
۱۲- پایگاه اطلاع رسانی اویی نیوز، هوربابایی نوش آباد در نیمه ماه رمضان
۱۳- خبر گزاری شبستان، لزوم احیای آداب و رسوم رمضان/ سنت های ماه رحمت الهی درکردستان رنگ فراموشی گرفته است
۱ نظر