مسعود پورقریب
یکی از موزیسین های مهم این دوره ابراهیم موصلی است. ابراهیم ابن ماهان معروف به ابراهیم موصلی که بنیانگزار اولین خاندان موسیقی است. پدر و پدربزرگش اهل فارس بودند که به بغداد مهاجرت کردند. او از بغداد به موصل میرود و آموزش موسیقی میبیند. بعدها در ری ازدواج می کند و فرزندش اسحاق به دنیا می آید. ابراهیم موصلی خود را باربد زمان می دانست و روی تلفیق موسیقی ایرانی و شعر عرب کار می کرد. ابراهیم موصلی موسیقی قبل از اسلام را وارد دربار اسلامی می کند.
موسیقیدان مهم دیگر این دوران زلزل است که برادر همسر ابراهیم موصلی بود. ایرانی تبار بود و در بغداد عود مینواخت. زلزل عود ایرانی را تغییر می دهد و عودالشبوط را میسازد که بعدها زریاب عود را به آندلس میبرد و نام لوت بر آن مینهند و رفته رفته به گیتار تبدیل می شود. عود با مضراب نواخته می شود ولی لوت با انگشت. عود پرده بندی ندارد ولی لوت دارای دستان بندی است. عود ۱۰ سیم دارد (۵ جفت) ولی لوت را تا ۲۴ سیم (۱۲ جفت) هم میبندند. زلزل یک از تئوریسین های مهم تاریخ ماست. زلزل محلی برای انگشت وسط دست چپ تعریف می کند به نام وسطی زلزل.
اسحاق موصلی، فرزند ابراهیم موصلی و خواهر زاده زلزل، او تثبیت کننده سیستم اصابع و مجاری است. دو کتاب مهم او “الرقص والذفن” و “النغم الایقاع” هستند.
طاهریان
طاهر در زمان مامون فرمانده ارتش بود و در خراسان سلسله طاهریان را تاسیس می کند. از این زمان کمی روح و جان ایرانی وارد فرهنگ و موسیقی ایران می شود. موزیسین مهم این دوره زریاب است که عود کامل را ابداع کرد (با اضافه کردن سیم پنجم) زریاب نماینده موسیقی ایرانی در آندلس اسپانیاست.
یعقوب کندی، معروف به فیلسوف العرب از اولین کسانی است که از رساله های ترجمه شده استفاده می کند و راجع به موسیقی ایران شرح می دهد و اصطلاحات موسیقی را تثبیت می کند. به گفته ابن ندیم، کندی هشت رساله داشت که فقط پنج رساله باقی مانده است.
سامانیان
عصر شکوفایی فرهنگ و هنر ایران پس از ورود اسلام. سامانیان درباری شبیه به پیش از اسلام داشتند. از شخصیت های مهم این دوره رودکی، پدر شعر فارسیست. او چنگ مینواخت و آواز می خواند. در زمان امیر نصر سامانی رودکی با سرودن و خواندن شعر بوی جوی مولیان باعث بازگشت پادشاه به بخارا و دربار می شود. فردوسی، ابوریحان بیرونی، زکریای رازی، دقیقی و طوسی همه در دوره سامانی میزیستند. در این دوره سنت رساله نویسی باز می گردد. خراسان از اعراب دور بود و فرهنگ عربی در آنجا زیاد نفوذ نکرد.
ابن خرداد به از شاگردان اسحاق موصلی و نویسنده کتاب الهوبالملاهی در مورد دربار ساسانی و فعالیت های باربد است.
فارابی در ۲۶۰ ه. ق در فاراب خراسان دیده به جهان گشود. پدرش از فرمانداران سامانی بود. تحصیلات ابتدایی را در فاراب پشت سر گذاشت و سپس برای تحصیلات تخصصی در زمینه فلسفه و ومنطق و حکمت به بغداد رفت. به فارابی معلم ثانی میگویند (معلم اول ارسطو است). فارابی پیرو مکتب ارسطو بود. پس از رفتن به دمشق، در دربار سیف الله همدانی مشغول به نوشتن رساله می شود. فارابی تمام رسالات پیش از خود را بررسی می کند سپس کتاب مشهور خود “موسیقی الکبیر” را در فن موسیقی در دو جلد، که سازشناسی و زندگینامه موسیقیدانان پیشین بود نگارش می کند. کتاب دیگر او احصا العلوم است که فصلی در باب موسیقی دارد. فارابی ساز کامل را حلوق انسانی (آواز) و پس از آن نی می دانسته است.
ابوالفرج اصفهانی، تمام صوت ها را جمع آوری می کند در کتابی با عنوان الاغانی الکبیر در ۲۴ جلد ! او هر صوت را از دو بعد بررسی می کند، بعد اول از منظر دور ایقاعی و بعد دوم از منظر مدال به صورت نظام اصابع و مجاری.
۱ نظر