گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

رحمت الله بدیعی: در کمانچه و قیچک خودآموز بودم

ورود شما به هنرستان مربوط به کدام دوره است؟

پرویز محمود. در سال ۱۳۲۶، از سن یازده سالگی یعنی از کلاس چهارم ابتدایی، در زمان مدیریت محمود وارد هنرستان عالی موسیقی شدم. اما به خاطر برخی مشکلات خانوادگی (اینکه پدر و مادرم در کاشان بودند، من هم طبعا باید به کاشان می رفتم)، وقفه ای در تحصیلم به وجود آمد ولی طولی نکشید که دوباره به هنرستان برگشتم و تا دیپلم ادامه دادم. بعد از دیپلم هم باز چند سالی وقفه هایی در تحصیلاتم به وجود آمد، تا اینکه در سال ۱۳۵۸ لیسانس خود را گرفتم.

{پس از پرویز محمود} در دوران ابتدایی روبیک گریگوریان مدیریت هنرستان را به عهده داشت. پس از آن به ترتیب در زمان مدیریت کسانی مانند: بهاءالدین بامشاد، حشمت سنجری و در هنرستان عالی غلامحسین غریب، یوسف یوسف زاده و علی رهبری. تا زمان مدیریت ابراهیم روحی فر، من در هنرستان تحصیل می کردم.

مدت تحصیل شما از ابتدایی تا لیسانس خیلی زیاد نیست؟!

برخی مشکلات خانوادگی و کاری، باعث وقفه های زیادی در فرآیند تحصیلی من شد. بنده در عین اینکه کارمند وزارت فرهنگ و هنر بودم، به طور هم زمان در تمام این دوران شاگرد هنرستان نیز بودم. من حتی بعد از تاهل حتی با داشتن دو فرزند، لیسانس خود را دریافت کردم.

در چه تاریخی؟

خرداد ماه ۱۳۵۸. از قضا پس از دریافت لیسانس کار هنرستان هم خاتمه پیدا کرد. یعنی در آخرین سال هنرستان من لیسانس گرفتم! چون پس از انقلاب هنرستان ها دیگر جمع شدند و به کار خود خاتمه دادند و تعطیل شدند. گویا کلاس های موسیقی، مدارس و آموزشگاه ها برچیده شدند.

آیا کمانچه نوازی حسین یاحقی و ابوالحسن صبا را دیده بودید؟

کمانچه نوازی ابوالحسن صبا را دیده بودم و کمانچه نوازی حسین یاحقی را شنیده بودم ولی آنها مانند آقای بهاری به آن صورت روی کمانچه تکنیکی اجرا نمی کردند.

کمانچه شما ساخت چه کسی بود؟

ساخت کارگاه فرهنگ و هنر و آقای قنبری مهر بود.

قیچک از چه سالی به شکل امروزی درآمد؟

یک سال پس از تاسیس تلویزیون این ساز توسط ساخت کارگاه آقای ابراهیم قنبری مهر برای اجرای صحنه ای ساخته شد.

در ابتدا با استفاده از قیچک موافق نبودم و اعتقاد داشتم نواختن قیچک به این شکل باعث می شود این ساز از اصالت خود فاصله بگیرد. شاید اگر کسی از سیستان و بلوچستان به تهران می آمد و این ساز را تدریس می کرد، اصالت های این ساز بهتر منتقل می شد.

فکر نمی کنید شکل نواختن محلی در ارکستر ایرانی و موسیقی امروز جوابگو نیست؟

بله، صد در صد این ساز برای تکنوازی است و به آن شکل محلی نمی تواند در ارکستر ها خودنمایی کند.

نظرتان در مورد قیچک آلتو در ارکستر های ایرانی چیست؟

صدای خوبی داشت، مخصوصا در ارکستر. این بسیار صدای ارکستر را پر می کرد.

آثاری که با ویولن ایرانی اجرا می شود، در راستای کمانچه نوازی است و در کل از تکنیک های منحصر به فرد ویولن که مخصوصا در ویولن کلاسیک غربی می شنویم چندان خبری نیست (به جز چند قطعه انگشت شمار)، شما در آن زمان به این فکر نیفتادید که قطعاتی تنظیم یا تصنیف کنید که از قابلیت های ویولن بهره بگیرد؟

البته بهتر است این سئوال را باید از یک آهنگساز بپرسید ولی در زمانی که ما در ایران بودیم به قدری برنامه های فشرده و کارهایی مثل کنسرت و مسافرت و… زیاد بود که اصلا چنین موقعیتی وجود نداشت. البته آقای پایور همان زمان هم کارهای زیادی انجام دادند، بعد از انقلاب به خاطر وقفه ای که افتاد هنرمندان به این فکر افتادند که کتاب و آثارشان را بنویسند.

آیا در کمانچه خود آموخته بودید؟

بله، خود آموخته بودم. آقای پایور از ما خواستند در برنامه های زنده به جای ویولن و ویولا کمانچه و قیچک آلتو بنوازیم. من به آقای پایور گفتم نواختن کمانچه برای من راحت نیست چون تا به حال کمانچه دست نگرفته ام ولی ایشان با تدبیر، من را به نواختن کمانچه دعوت کردند تا جایی که باعث شد، بنده به گواه آثار صوتی، تا این حد آثار و تاثیراتی را از خود به جای بگذارم. من در ضبط ها با ویولن و ویولا کار می کردیم ولی در اجرای زنده کمانچه و قیچک.

بنابراین زمانی که شما کمانچه نواختید به هیچ عنوان خود صدای کمانچه مطرح نبود!

البته که مطرح بود! مسلما صدای کمانچه رنگ ایرانی تری نسبت به ویولن دارد ولی عقیده من این است که (شاید هم درست نباشد) در آن زمان به این خاطر که تصویر سازها ایرانی باشد از کمانچه استفاده شد. البته این را هم باید بگویم که با توجه به اینکه بنده قبلا ویولن می نواختم، ممکن است برای بعضی از کمانچه نوازان چندان سبک نوازندگی من جالب نبوده و از نظر آنها کمانچه نوازی اصیل نباشد.

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد

سجاد پورقناد متولد ۱۳۶۰ تهران
نوازنده تار و سه تار، خواننده آواز اپراتیک و سردبیر مجله گفتگوی هارمونیک
لیسانس تار از کنسرواتوار تهران و فوق لیسانس اتنوموزیکولوژی از دانشکده فارابی دانشگاه هنر تهران

۱ نظر

بیشتر بحث شده است