آوازخوان معلم اخلاق (II)

شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۸

، توسط: بهروز مبصری

جلال تاج اصفهانی (1282 – 1360)

در این نوبت ضبط جلال تاج اصفهانی ۲۰ روی صفحه ضبط می کند که شامل ۵ تصنیف و ۱۳ آواز و کی صفحه اذان و مناجات است از جمله:
– تصنیف ابوعطا «جفای گلچین» با همراهی ابوالحسن صبا (ویولن)، مرتضی محجوبی (پیانو)، سامی ملاح (عود).
– تصنیف افشاری «بهار زندگانی» با همراهی ابوالحسن صبا (ویولن)، مرتضی محجوبی (پیانو) و حسینقلی طاطایی (ویلن).
– تصنیف بیات ترک «پری روی» با همراهی مرتضی محجوبی (پیانو)، حسینقلی طاطایی (ویلن)، سامی ملاح (عود).
– تصنیف «دو دلداده»، با صدای ملکه برومند و تاج (تنها صفحه دو صدایی از تاج)، با همراهی ابوالحسن صبا (ویولن)، مرتضی محجوبی (پیانو).
– ۱۳ آواز در مایه اصفهان، بیات ترک و شکسته، افشاری و عراق، گیلکی، ابوعطا و حجاز که دو اثر آوازی با تار آشوت در مایه اصفهان و عشاق است.

پس از این دوره ضبط و ورود رادیو در سال ۱۳۱۹ ش دیگر اثری از تاج به روی صفحات گرامافون به ضبط نمی رسد اگرچه همین صفحات سالها بعد به روی صفحات ۴۵ دور انتقال یافته و باز تولید می شود.

در سال ۱۳۳۴ در رادیو تهران آثار ارزش مندی از جلال تاج اصفهانی به همراه نی حسن کسایی و تار جلیل شهناز به ضبط می رسد. در سال ۱۳۵۰ نیز ۷ کاست از صدای تاج به بازار هنر عرضه می شود که هنرمندانی چون حسن کسایی، جلیل شهناز، عبدالحسین برازنده، غلامرضا مرشد ورزنده (رضا ورزنده)، حسینقلی طاطایی و دیگران او را همراهی کرد ه اند. جلال تاج اصفهانی در برنامه گلها نیز حضور یافته و برنامه برگ سبز شماره ۱۵ و ۱۶ با همراهی تار لطف الله مجد و نی حسن کسایی و تار جلیل شهناز از او به جا مانده است. هم چنین برنام های در مجموعه گلهای تازه در شوشتری با آواز او و تار محمدرضا لطفی و نی حسن کسایی و ضرب ناصر فرهنگ فر در دست است. (آخرین اثرش کی ماه پیش از درگذشت او، هنگامی که برخی هنرمندان به دیدار او رفته بودند، ضبط شده است.)

– آثار ضبط شده خصوصی و رسمی او بالغ بر ۵۰۰ ساعت است. او همواره سفارش پدر را به خاطر داشت که اول شعر را تحویل بده و بعد تحریر.

از ویژگی هایی که آواز تاج را ممتاز می سازد به این موارد می توان اشاره کرد:
۱- ادای صحیح کلمات.
۲- درک و مفهوم معانی شعر که با احساس و بیانی عالی آن را ارائه می دهد.
۳ – نحوه اجرای ادوات تحریر که بیانگر سلیقه منحصر به فرد و شخصی اوست.
۴- مناسب خوان ی که فض ای مجلس را به خوبی تشخیص می داد.
۵- انتخاب شعر که در این کار تبحری ویژه داشته است.
۶- غیرقابل تقلید بودن صدای او.

تاج اصفهانی را معلم اخلاق دانسته اند و صفات برجسته انسانی او را ستوده اند. از او ۶ فرزند (دو پس ر و ۴ دختر) به یادگار مانده است. وی بارها به اروپا سفر کرد و چند بار نیز مناسک حج را به جای آورد و سرانجام در سن ۷۸ سالگی پس از ۶۲ سال خوانندگی در سیزدهم آذرماه ۱۳۶۰، ساعت ۹ شب، دار فانی را وداع گفت و در کنار مزار پدرش در تیکه سیدالعراقین تخته فولاد به خاک سپرده شد.

منابع و مأخذ
جزوات صفحه سنگی شماره ۱۶، محمدرضا شرایلی (دی ماه ۱۳۸۶)
یادنامه تاج، منوچهر قدسی (۱۳۶۱)

فصلنامه خانه موسیقی

ارسال دیدگاه

مسئولیت هوشنگ ظریف بودن!

درباره جایگاه هوشنگ ظریف نیاز به هیچ مقدمه ای نیست. به قدری منش و شخصیت او در میان اهالی موسیقی شناخته شده است که تنها نامش به خودی خود سمبل و الگوی جوانان است. «هوشنگ ظریف شدن» رویای بسیاری از جوانانی است که به دنیای حرفه ای موسیقی وارد می‌شوند و عموما با این حسرت بازنشسته.

تکروی بااستقامت! (IV)

قطعاتی مثل: به زندان، در قفس، زرد ملیجه، رنگ ناز و ضربی هایی مثل «اکبرآباد رفته بودی…»، «اتل متل توتوله» و حتی بسیاری از قطعات نوحه خوانی و سینه زنی که بین مردم تهران قدیم، شناخته شده بود. این ایده او بسیار مورد توجه کامبیز روشن روان، آهنگساز مطرح زمان ما قرار گرفت و او این تلاش و ایده رجبی را تحسین کرد.

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

خیام و موسیقی نظری، بررسی مقایسه ای (IV)

مقام راست که یکى از مقام‏هاى دوازده گانه قدیم بوده است و امروز در دستگاه راست و پنج گانه ملاحظه مى‏شود، براساس همان گام اجرا مى‏شود. کریستن سن شرق شناس مشهور دانمارکى گوید: مقام‏هاى دوره ساسانى قبل از «باربد» موجود بوده است و آن استاد (باربد) اصلاحاتى انجام داد که آنها را باید منبع عمده موسیقى ایران و عرب بعد از اسلام دانست. یکى از الحان باربد که در کشورهاى شرق هنوز باقى است «راست». (۵)

کنسرت سبز گروه ضربانگ در اسپانیا

گروه موسیقی ضربانگ کنسرت ویژه ای را شب گذشته در شهر مادرید پایتخت اسپانیا به عنوان “همبستگی با مردم ایران” اجرا کرد. این کنسرت در مرکز فرهنگی “بوینا وسینا” وابسته به شهرداری مادرید و با حضور شمار زیادی علاقمند به فرهنگ و هنر ایرانی برگزار شد. کانون فرهنگی پرسپولیس، فعالترین مرکز فرهنگی ایران در اسپانیا، برگزار کننده این برنامه بود. علاوه بر ایرانیان و اسپانیاییها، تعدادی از مردم کشورهای مختلف به تماشای این کنسرت ویژه آمده بودند.

مروری بر آلبوم «سپکتروم»

علیرضا مشایخی، احتمالا پرکارترین آهنگساز ایرانی معاصر، در طول زندگی پربارش کهکشانی از راه‌ها و رویکردها را به جستجوی گمشده‌ای دیریاب پیموده است. و آن گمشده چیزی نیست جز صدای نو یا جهان صوتی نو. سه قطعه‌ی کنسرتو برای ارکستر، سپکتروم و داستان‌ها نموداری از گستره‌ی حقیقتا وسیع تجربه‌های موسیقایی آهنگساز و آن جستجوی پرتلاش در دهه‌های (حدود دو دهه) نخستین فعالیتش به عنوان آهنگساز است.

یادداشتی بر نوشته ی «وهم یا نبوغ؟!» (II)

۲- یکی از معتبرترین مراجع بین المللی مورد استفاده در ارزیابی آموزش و یادگیری ریاضی و علوم در سطح جهان (که در مقالات مرتبط با هوش مورد استفاده قرار می گیرد) مطالعه ای به نام “TIMSS” یا (Trends in International Mathematics and Science Study) است که توسط موسسه بین المللی “The International Association for the Evaluation of Educational Achievement” یا “IEA” انجام می شود(۵).

همگون و ناهمگون (VI)

به این نکته بسیار توجه کردم. ظهر که منزل سید احمد علوی بودیم، هنگام نقش‌خوانی، صدای اذان از مسجد محل بلند شد؛ هماهنگی عجیبی بین لحن و مُد، هر دو، وجود داشت و هر دو در «پرده سه‌گاه» می‌خواندند. وقتی از خانه سید احمد به طرف خانه خانم فاطمه پوینده راه افتادیم، نت تُنیک گام را در ذهنم حفظ کردم. به محض رسیدن به خانه خانم پوینده بعد از احوال‌پرسی خواهش کردم که همان لحظه بخواند. او شروع به خواندن کرد و جالب بود که ایشان هم در سه‌گاه و همان تنالیته می‌خواند. در پایان پرسیدم: خانم پوینده! مسجد به خانه شما نزدیک است؟ جواب داد: بله! پرسیدم صدای اذان را امروز ظهر شنیده‌ای؟ گفت: بله…».

بین اوانس

ویلیام جان اوانس (William John Evans) معروف به Bill Evans در ۱۶ آگوست سال ۱۹۲۹ در شهر Plainfield نیوجرسی آمریکا بدنیا آمد. در خانواده ای که پدرش یک فرد معتاد به الکل بود و توجهی به رفتار فرزندش نداشت اما مهمترین عامل در شکوفایی استعداد بیل مادرش بود. او علوم اولیه موسیقی را در کلیسا و زیر نظر مادرش فرا گرفت. مادر وی یک پیانیست آماتور بود که علاقه و گرایش به سمت آهنگسازان مدرن آنزمان دنیای موسیقی کلاسیک داشت که فرزندش را از سن شش سالگی با دقت تحت تعلیم نوازندگی پیانو قرار داد.

نگاهی گذرا به برخی از ویژگی های هنری و رفتاری “بهمن رجبی”

در روزگاری که سلاطین هنر موسیقی به فکر عقب راندن نسل های پس از خود و استثمار جوانان هنرمند هستند، بهمن رجبی، هنرمند آزاده و پیشرو، با عشق سرشار به دنبال تربیت هنرمندانی بزرگتر از خود می باشد.

این آب‌های اهلیِ وحشت… (I)

شاید در تاریخ موسیقی کلاسیک غرب،‌ آثار متعددی ریشه در یک کابوس داشته باشند یا خالق‌شان در تصویر یک کابوس، آن اثر را تصنیف کرده باشد و به هر دلیل ما امروز از شأن نزول آن اثر بی‌خبر باشیم. از سوی دیگر چه بسا آثاری که بدون تأکید بر خواست و هدف خالق اثر،‌ شنوندگان و منتقدان، تأویل‌هایی کابوس‌محور از آن اثر داشته‌ یا دارند. اما در این میان،‌ چند اثر شناخته‌شده نیز وجود دارد که به بهانه‌های مختلف بطور مستقیم به موضوع کابوس مرتبط‌اند که در این یادداشت به چند مورد شاخص از آنها اشاره خواهم کرد. اما قبل از آن لازم است تا دو پیش‌فرض مهم این بحث را بازگو کنم:

کوک و کاربرد آن در سنتور لاکوک (I)

سنتورِ سل کوکِ نُه خرک نتهاى آن به ترتیب از خرک اول تا نهم اینگونه هستند: مى، فا، سل، لا، سى، دو، ر، مى و فا. کوکِ این سنتورِ سُل کوک در نوشته “استفاده از تیونر برای کوک سنتور” کاملاً شرح داده شده است. دلیلی که به این سنتور سل کوک مى گویند این است که نت خرک سومِ آن که اسم آن سُل مى باشد با صداى نت سُل تیونر یا دیاپازون کاملاً هماهنگ است. بنابراین بقیه نت ها هم با تیونر هماهنگ خواهند بود (هم اسمى و هم صدایى). تیونر یا دیاپازون وسیله اى است که صداى درست و دقیق هر نت را طبق استاندارد و قواعد بین المللى مشخص مى کند.

مرور آلبوم «باغ بی برگی»

زبان اصالت برای مدرنیست‌ها یا آهنگسازان «موسیقی معاصر» ما معادل منطق زبانی است. عمدتاً گنجینه‌ی از پیش موجود دستگاهی را می‌کاوند تا بخشی از منطقش را در بستری آشنازدایی‌شده به‌کارگیرند و موسیقی به‌راستی پیشرو بیافرینند. برای بعضی (که بیشتر در خارج از ایران کار و زندگی می‌کنند) همین برداشت ماده‌ی اولیه کافی است. ماده‌ای که برداشته‌اند یا منطقی که ترکیب کرده‌اند به‌قدر کافی ناآشنا هست که «مدرن» بنماید. اما برخی دیگر از این پله فراتر می‌روند. درک و جذب منطق زبانی و توان تکلم با آن ولو با کلماتی که از آنِ همان زبان نیست، هدفشان می‌شود (گرچه گاه ناخودآگاه). آنها در پی چیرگی نوآورانه بر منطق کهن و تصعید آن به جهانی نو هستند.