گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

آوازخوان معلم اخلاق (۱)

جلال تاج اصفهانی (۱۲۸۲-1360)

یادی از سید جلال تاج اصفهانی

در سال ۱۲۸۲ خداوند به شیخ اسماعیل واعظ اصفهانی، معروف به تاج الواعظین فرزندی عطا کرد که نامش را جلال گذاشتند. شیخ اسماعیل از خوشخوان های اهل منبر بود و مسلط به ردیف آوازی؛ جلال را به مدرسه علیه واقع در بازارچه رحیم نزدیک مسجد رحیم خان گذاشتند که فاصله چندانی با منزلش نداشت. ۸ ساله بود که مختصر زمزمه ای می کرد؛ پدرش مشوق او شد و جلال را به سید رحیم سپرد تا تعلیم آواز ببیند. بعدها نزد نایب اسدالله و سپس نزد میرزا حسین خضوعی ساعت ساز رفت و به تکمیل اطلاعات خود پرداخت تا این که مراحل ترقی را طی کرد و نامش به عنوان خوانند های برجسته بر سر زبانها افتاد.

با آغاز فعالیت کمپانیهای صفحه پُر کنی در سال ۱۳۰۶ در تهران این فرصت مهیا شد که جلال تاج اصفهانی به ضبط صفحه بپردازد؛ وی سه دوره به ضبط آثار بر روی صفحه اقدام کرد:

– دوره اول (۱۳۰۶) با کمپانی پولیفون با برچسب قرمز رنگ روی صفحات گرامافون.

– دوره دوم (۱۳۱۲) با کمپانی هیز مسترز ویس در تهران.

– دوره سوم (۱۳۱۷) با کمپانی سودوا در شهر حلب در سوریه.

در دوره اول (۱۳۰۶) تاج اصفهانی ۲۴ ساله است. وی در این دوره ۱۷ اثر را به ضبط می رساند که همگی به همراه تار امیر ارسلان درگاهی است و نمونه های ارزشمندی از شیوه آوازی اصفهان است. آثار ضبط شده در بیات ترک، نوا، افشاری، ماهور و شور، سه گاه، اصفهان، ابوعطا، دشتی و چهارگاه است که مجموعاً ۱۷ روی صفحه است.

در دوره دوم (۱۳۱۲) تاج اصفهانی ۳۰ ساله است. در این دوره ۸ روی صفحه با صدابرداری هورس فرانک چاون ضبط می شود، مشتمل بر چهار تصنیف که سه تصنیف آن ساخته عبدالحسین برازنده با همراهی ارکستر محجوبی است به این ترتیب: تصنیف ابوعطا «شکایت معشوق» با شعر سالک اصفهانی؛ تصنیف افشاری «رنگهای طبیعت» با شعر شیدای چالشتری که دو بیت آن از سعدی است؛ تصنیف اصفهان «مهر گل»، با شعر نورالله همایون. از دیگر صفحه ها، صفحه آواز همایون، چکاوک و بیداد با ارکستر محجوبی است. جلال تاج در مصاحبه های (۱۳۶۰) اعضای ارکستر محجوبی را به این ترتیب برشمرده است: مرتضی محجوبی (پیانو)، ارسلان درگاهی (تار)، حسین یاحقی (ویولن) و رضا روانبخش (تمبک).

دوره سوم (۱۳۱۷) تاج با هنرمندانی چون جواد بدیع زاده، ملکه برومند، ملوک ضرابی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی و حسین قلی طاطایی (نوازنده ویولن) به شهر حلب واقع در سوریه می روند و آثاری را با همکاری کمپانی سودوا به ضبط می رسانند. در آنجا نوازندگانی چون هایکو و نوازنده کمانچه، ساشا و آشوت باباییان نوازندگان تار، و سامی ملاح نوازنده عود در برخی صفحات هنرمندان را همراهی می کنند.

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است