گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

مصاحبه ای منتشر نشده از مرتضی نی داوود (۱)

مرتضی نی داود زمانی قبل از انقلاب برای ضبط ردیف های موسیقی ایرانی به وزارت اطلاعات وقت دعوت شد اما پس از انقلاب این نوارها مفقود شد. یک استاد موسیقی به نام مهدی کمالیان در آمریکا، یک نسخه از نوارها را از خود نی داود گرفت و به ایران آورد. یکی از نوارها، مربوط به مصاحبه ای است در سال ۱۳۵۵ که یک سرگرد شهربانی به نام مرحوم «علی مبشر» که نوازنده ویولن بود، در منزل نی داود با وی انجام داده است.

مقدمه

نوازندگان کلیمی ایران در دوره ای از تاریخ این سرزمین، نگهدار ردیف سازی موسیقی ایرانی بوده اند. به طور کلی، نوازندگان کلیمی در ایران به دو گروه تقسیم می شوند:

گروه اول، مربوط به دوران گذشته است که بیشتر تصنیف و ضربی خوان ها در کوچه و بازار بوده اند و بیشتر مضامین اجتماعی داشته اند تا غنای فرهنگی موسیقی ایرانی. متاسفانه این نوازندگان حق انتخاب مخاطب را نداشته اند بلکه بالعکس مخاطبان به آنها می گفتند که چه بنوازند و چه ننوازند. در نتیجه از عمق فرهنگی و معنویت موسیقی ایرانی دور می شدند و مردم عام نیز پندارشان از موسیقی همین ها بود که می دیدند. اما در میان این گروه از نوازندگان، عالمی از تصنیف های قدیمی و رنگ های فوق العاده زیبای ضربی وجود داشت و تصنیف سازی و تصنیف خوانی بیشتر مربوط به همین گروه بود. به همین دلیل تصنیف به مفهوم واقعی در ردیف موسیقی ایران وجود ندارد و رسمی نیست و بیشتر در حاشیه قرار دارد.

در اوایل حکومت قاجاریه که تهران به عنوان پایتخت برگزیده شد، بسیاری از کلیمی های تصنیف خوان از شیراز به تهران آمدند و در پایتخت، در هنر خود رشد کردند. به همین خاطر تصنیف های شیرازی از لطافت خاصی برخوردارند زیرا تعداد کلیمیان شیراز در آن زمان بیشتر و رونق موسیقی از نوع تصنیف خوانی در اوج بوده است.

حتی علی اکبر شیدا، تصنیف ساز بزرگ موسیقی ایرانی نیز که تصنیف را به فرم موسیقی ردیفی نزدیک کرد، خود تحت تاثیر همین گروه است و دل به دختری کلیمی سپرده و برای او تصنیف های زیبایی ساخته، زیرا می دانسته که دقیق این گروه از چه نوع موسیقی بهره می برده اند.

اما گروه دوم، نوازندگانی بودند که از نظر قدرت نوازندگی و دانش هم پایه میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی بوده اند و خود، مخاطب را انتخاب می کردند یعنی هر جا که می خواستند می رفتند و از عمق و غنای فرهنگی خاصی در موسیقی برخوردار بوده اند.

بهروز مبصری

بهروز مبصری

متولد ۱۳۳۶ ساوه
محقق تاریخ موسیقی و نوازنده تار و سه تار

۱ نظر

بیشتر بحث شده است