گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

در اندیشه برداشت های دیگر از موسیقی دفاع مقدس (۵)

بخشی از آثار مربوط به دفاع مقدس، در سال های بعد از آن ساخته شده اند. نظیر قطعاتی که آقایان: روشن روان، انتظامی و شریفیان ساخته اند و اکثر آنها شنیده شده اند. بیشتر این آثار و بلکه تمام آنها، برای ارکستر بزرگ (بخوانیم ارکستر سمفونیک) و گاه گروه کر همراه آن نوشته شده و اجرا شده اند که در عرف معمول موسیقیدانان ما محمل مناسبی هستند برای نمایاندن شکوه و عظمت نبرد ۸ ساله ایران و عراق.

رویکرد به موسیقی دفاع مقدس، در سال های بعد از اتمام آن، در بطن خود محتوی نوعی حس بزرگداشت، تکریم و ادای احترام به خاطره ای است که قرار است همیشه شکوهمند و مقدس شمرده شود. طبیعی است که در هر حکومتی، آهنگساز، وقتی که سفارش ساخت اثری با حجم زیاد و بودجه سنگین را می گیرد، خواه ناخواه مبانی مورد تایید در ایدئولوژی نظام حاکم را رعایت می کند و سعی دارد که توانایی اش را در استفاده از فوت و فن و تکنیک اجرایی قوی و چشمگیر خرج کند.

این جزو ماهیت کارهای سفارشی است و از آن گریزی نیست بویژه این که اثر ساخته شده توسط آهنگساز، حتما باید در کلیشه های جا افتاده در ذهن مسئولان، خوش نشیند و آن را برای عموم مردم و مسئولان رده بالاتر، «قابل دفاع» نشان بدهد تا بتوان آن برنامه ها و سفارش ها را مکرر کرد.

این شرایط، محل وسیع و مساعدی برای خروج از «هنجار»های شناخته شده و تجربه گرایی با هدف محض هنری وجود ندارد. آهنگسازان شناخته شده ما در این سال ها آثار فاخر و قابل اجرایی را در ارتباط با دفاع مقدس ۸ ساله ساخته اند و نوع قرائت آنها از «موسیقی جنگ»، به عنوان فرمول رایج و همیشگی شناخته شده است، اما نگاهی درونی تر، بری از دغدغه های «سفارش»، ایمن از قرائت های مغرضانه نظریه سازان معطوف به ارباب قدرت (بخوانید سفارش دهندگان)، و مصر دریافتن فرم ها و فضاهای بدیع برای بیان حس های ناگفته، هنوز در عرصه موسیقی ویژه «دفاع مقدس»، متولد نشده است. آن قرائت همیشه حمایل آویخته و تاج گل در دست و سرودخوان، حاوی تمام برداشت ما از آن دوران نیست.

جای قرائت های مختلف از انواع دیگر خالی است. آثاری که حاوی نگاه عمیق تر، درونی تر، بیان غیر مستقیم و «موسیقایی» تر (یعنی بدون استفاده از شعر و گروه کر و…) باشد و حضور مؤلف در آن حس شود.

چنین اتفاقی در عرصه شعر جدید و در عرصه داستان نویسی نوین ایران افتاده و متن هایی ارزشمند تولید شده که خواندن آنها هم حاوی حرمتی عمیق و بی تظاهر به آن ۸ سال تکرار نشدنی است و هم حاوی حس زیبای التذاذ هنری و مشارکت در بازآفرینی «متن»ی که ابتدا توسط مؤلف آن نوشته شده و در قرائت های مختلف، گویی با هر خواننده (و در موسیقی: شنونده) آن، تولدی دوباره می یابد. تولد سلسله آثار جدید موسیقایی معطوف به خاطره سالهای دفاع و روحیه آن دوره، می تواند بر پایه چنین بینشی نیز باشد، هرچند که مطابق کلیشه ها نباشد.

روزنامه ایران ۱۵ مهر ۱۳۸۶

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است