گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

در اندیشه برداشت های دیگر از موسیقی دفاع مقدس (۴)

این آثار برگزیده هیچگاه انتشار وسیع نیافتند. ارگان هایی که صدها، هزارها و بلکه میلیون ها عکس، تراکت، پوستر، جزوه های ریز و درشت و انواع و اقسام لوح های یادبود را برای بزرگداشت خاطره دفاع مقدس تولید کرده بودند، به نشر محصول زحمت شبانه روزی، استعداد و اعتقاد ده ها هنرمند موسیقیدان (آهنگساز، نوازنده، تنظیم کننده، صدابردار، رهبر، خواننده و… شاعران آن سرودها)، اهتمامی نکردند.

جشنواره موسیقی دفاع مقدس که هر ساله برگزار می شد، سهم قابل توجهی در سفارش و انتشار آثاری داشت که بیشتر آنها بعد از پایان دوره هشت ساله دفاع مقدس ساخته شده اند. اما تا جایی که نگارنده مطلع است، آلبومی از برگزیده سرود های آن دوره، نشر عمومی نیافته است. آثاری که در دوره طپش حیات یک جریان تولید می شوند، کارکردی خاص دارند و آثاری که بعد از پایان یافتن آن دوره و فاصله گیری تاریخی از آن تولید می شوند، کارکردی دیگر دارند.

هر دو این ها، مجموعه ارزشمند موسیقی دفاع مقدس را می سازند. به اضافه صدها قطعه از آفریده های مردمی (در قالب نوحه و سرودهای بی ساز و با اجرای دسته جمعی) که فصل مشترک فرهنگ شفاهی فرهنگ عامه با موسیقی مردمی هستند. بخش غیرسازی (صرفا متکی برآواز و کلام) در مجموع موسیقی دفاع مقدس، همان قدر مهم است که آثار متعددی که در قالب سرود و یا قطعه برای ارکستر سمفونیک، برای این واقعه بزرگ ساخته شده است.

با تمام تفاخری که گاه در بعضی مصاحبه ها و نوشته ها مبنی بر تملک گنجینه صوتی دفاع مقدس در زمینه موسیقی و سرود و نوحه و…، دیده می شود، صریح و بی پرده باید گفت که هنوز اقدام جدی در زمینه گردآوری، شناسایی منابع، تهیه شناسنامه مشخصات آثار و… در این زمینه دیده نشده است.

تنی چند از مهمترین موسیقی سازان سال های دفاع مقدس ازدنیا رفته اند و یا از ایران مهاجرت کرده اند و یادر داخل کشور، گوشه نشینی اختیار کرده اند؛ و گله مندند که با وجود خدماتی که در آن دوره به احترام اعتقادات مردم و نظام انجام داده اند، از تخصص و تجربه آنها استفاده ای نمی شود و با آنها رفتار شایسته و درستی نشده است.

بسیاری از آنها یک ورق پارتیتور و یک حلقه ریل از آثار اجرا شده خود را ندارند و راهیابی به آرشیوهای همیشه قفل صدا و سیما نیز کاری است بسیار دشوار که از همه کس برنمی آید. با این حال، جمع آوری و تدوین و نشر برگزیده ای از آن آثار، برای حفظ و معرفی وجه هنری سال های دفاع مقدس در زمینه موسیقی، کاری ضروری است که باید زیر نظر نهادهای ذیربط، صورت بگیرد.

نخستین قدم، گردآوری کامل، تهیه شناسنامه دقیق و سپس تهیه نسخه مجدد از آنها با سیستم دیجیتالی است، زیرا بیشتر این آثار روی نوارهای ریل ضبط شده اند و اگر نگهداری دقیق از آنها در کار نباشد، بعد از چند سال، بیم پاک شدن آنها می رود.

در صورت گردآوری و تدوین این مجموعه پراهمیت می توان آنها را از منظرهای گوناگونی دسته بندی کرد و مورد بررسی قرار داد. نخستین تقسیم بندی می تواند بر اساس همزمانی تاریخی باشد. این که سرودی نافذ و تاثیرگذار در زمان کدام عملیات نظامی ساخته شده و پخش آن چه تاثیری روی رزمندگان و مردم داشته، حاکی از یک نوع نگاه است و این که آن اثر موسیقایی در بطن خود حامل چه ارزش هایی از نظر هنری، تکنیکی و اجرایی است، حاکی از نوع نگاه دیگری است که با همدیگر تضاد و تنافری ندارند. دارا بودن کیفیت والای هنری «مناسبتی» بودن آن اثر را نفی نمی کند و همچنین اگر کاری با سفارش از سوی مرجعی البته دولتی ساخته شده باشد، نمی توان از مطالعه جنبه های زیباشناختی و موسیقایی آن صرف نظر کرد.

علیرضا میرعلینقی

علیرضا میرعلی نقی

علیرضا میرعلینقی متولد ۱۳۴۵ در تهران
روزنامه‌نگار، پژوهشگر موسیقی و منتقد هنری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است