گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی اجمالی به شیوه‌ی کار واروژان (۹)

واروژ هاخباندیان (۱۳۱۵ – ۱۳۵۶)

برای درک بهتر رویکرد واروژان باید این حقیقت را مد نظر داشت که موسیقی فولکلور موسیقی پاپ نیست. موسیقی فولکلور در تمام کشورهای جهان «داستان زندگی» است و به همین دلیل در سطحی متفاوت و فراتر از موسیقی پاپ با مردم هر کشور ارتباط می‌گیرد. برای همین هم موسیقی فولکلور به‌معنی«موسیقیِ مردم» است؛ مفهومی عمیق‌تر و بسیار پر‌نفوذ‌تر از مفهوم موسیقی «مردم‌پسند» یا پاپ. موسیقی فولکلور از دورانی به دوران دیگر می‌رود، توسط خواننده‌ها و نوازنده‌های بسیاری اجرا می‌شود، تنظیم می‌شود و باز تنظیم می‌شود اما هیچ‌گاه کنار گذاشته نمی‌شود و از یاد نمی‌رود. با اینکه معمولاً مشخص نیست دقیقاً چه کسی سازنده‌ی آن‌ها بوده و با اینکه عمرشان گاهی چند صد سال است، برای مردم هر عصری تازه‌اند و داستانشان شنیدنی است.

واروژان در مجموعه‌ای از آهنگ‌های فولکلوری که تنظیم کرد، رویکرد دیگری را در خصوص کل موسیقی و خواننده داشت. تنظیم واروژان در این مجموعه در خدمت ملودی و داستان است. خواننده‌ی موسیقی فولکلور در ذهنیتی فعالیت می‌کند که شهرت و موقعیت برایش نخستین اولویت نیست. این مسئله را نه به‌عنوان «بحثی ارزشی»، بلکه به‌عنوان واقعیتی از منظر فعالیت در بازار موسیقی باید در نظر گرفت. تنظیم واروژان در این مجموعه با این رویکرد است.

مصداق بارز چنین رویکردی در پارت گروه کُر در آهنگ «اسمر اسمرجانم» می‌توان دریافت. واروژان موسیقی را برای داستانی که روایت می‌شود تنظیم کرد، نه برای برجسته‌نمایی خواننده. در این آهنگ صدا‌هایی می‌شنویم که در بسیاری از آهنگ‌های پاپ واروژان کمتر استفاده شده است. صدای شفاف ارگ الکترومغناطیسی هاموند، هارمونی گروه کر به‌عنوان همخوان خواننده‌ی اصلی و پاساژهای پرشور نوازنده‌ی سازهای کوبه‌ای و شیطنت‌های تمبورین، در‌حالی‌که خواننده و گیتارباس در مدت زمان آهنگ، روندی ثابت و پایدار را با حوصله و مهربانی دارند.

پیوند ترانه و موسیقی و فراتر از آن

واروژان در پیوند ترانه و موسیقی معجزه‌گر بود. اجازه بدهید برای مثال به آهنگ «پل» که با نام «خواب معصومانه‌ی عشق» هم شناخته می‌شود سری بزنیم. این آهنگ که زمان آن نزدیک به شش دقیقه است، خصوصیات جالبی دارد؛ خصوصیاتی که زاییده‌ی تصادف و خوش‌سلیقگی اتفاقی و شانسی نیست.

شروع یا اینتروی (Intro) آهنگ تنها پنج ثانیه طول می‌کشد. در این مطلع پنج‌ثانیه ای به‌جز صدای خواننده، تقریباً صدای تمام سازهای به‌کار‌رفته در کل آهنگ را با‌هم می‌شنویم. ملودی مطلع تنها ۱۱ نت دارد و در پس زمینه‌ی مطلع، ریتم برزیلی بوسا نوا۱۸جاری است و ملودی مطلع را سازهای زهی می‌نوازند و پشت آن ملودی صدای هورن سِشنِ (Horn Session) خلوتی را می‌شنویم. با ورود خواننده‌ی موسیقی در لحظه‌ای کوتاه تا حد ممکن خلوت می‌شود و آنچه می‌ماند در چند لحظه کل بستر ریتمیک آهنگ است که شامل درامز، پرکاشن، گیتار‌ باس، گیتار آکوستیک و پیانو است.

محمدعلی پورخصالیان

محمدعلی پورخصالیان

محمدعلی پورخصالیان
متولد ۱۳۵۷ تهران
نویسنده، مترجم، نوازندۀ پیانو، کیبورد و سینتی‌سایزر و طراح صدا

۱ نظر

بیشتر بحث شده است